Очрашу урыны – клуб

Практикага кайткан атнасында ук Ләйсән Рафи­сов­на кызларны үз янына җыеп алды да кемнәрнең биергә яратуын сорашты. Анысы, биергә яратабыз инде яратуын, бәйрәмнәргә кон­церт куйсак, биеми калган юк... Классыбыз белән Ләй­сән Рафисовна оештырган бию түгәрәгенә язылдык! Күңелемдә укытучым кабыз­ган шушы ялкын гомер буе янарлык бер учакка әверелер дип, ул чакта кем уйлаган?» Биектау районы Урта Алат мәдәният йорты директоры, хореографиядән беренче кате­горияле педагог Гөлчәчәк ГАЛЛӘМОВАның мәдәният дөнья­сы­на китергән тәүге адымна­ры әнә шулай сигезенче класста укыганда ук ясала.

– Мәктәпне тәмамлар чак җитте. Әнием белән дәү әнием мине хисапчы итмәкче. Ә минем биисем килә. Биючеләрне кай­да әзерләгәннәрен дә беләм – Казан дәүләт мәдәният университетында андый бүлек бар икән. Инде нинди имтиханнар бирергә кирәген дә белештем, тик бу хакта өйдәге­ләргә генә әйтергә куркам. Шулай да, әйтмичә дә булмый, чөнки ул бү­леккә документ­ла­рың­ны тотып кына барып кереп булмый, биюгә осталы­гың­ны да күрсәтергә кирәк. Ничек итсәм иттем, үз сүзем­дә нык торып, әнине күн­дердем – унынчы класста укыганда Казанга бию дәресләренә дә йөр­дем. Һәм 2007 елдан мин – мәдәни­ят университеты студенты!

Шул елны Биектауда «Балкыш» балалар иҗат йорты ачылды. Мине, әле беренче генә курсны тәмам­лаган студентны, шунда хореография укытучысы итеп чакырдылар.
Бе­рен­че елны ук 3 яшьлек балалар төркеме бир­деләр. Башта биш кенә төркем иде, аннары җиде булдылар. Һәр төр­кемдә 16 шар бала. Партерлы гимнастикага өйрәтәм, пластикага, хореографиягә… Мәш киләбез!

2019 елга кердек. Безнең мәдә­ният йортында моңа кадәр эшлә­гән Тәнзилә апа Закирова пенсия­гә чыга икән, аның урынына куярга кеше эзлиләр. «Син булдырасың, алынып кара әле», – диләр. 14 ел эшләгән яраткан эшемне ташлап китимме? Алай ди­сәң, авыл да үземнеке. Сәх­нәләрен үзем таптап үскән мәдәният йорты бит!

Шул елның 1 февралендә Урта Алат мәдә­ният йортына эшкә чыктым. Балаларымны да ташламадым – 2022 елга кадәр анда да эшләп йөрдем әле...

Клубта миңа кадәр үк эшләгән Кадрия, Алия апалар ачык йөз белән каршы алды. Мон­да без җиде кеше эшлибез, белгеч­ләрдән – дүр­тәү. Кадрия апа Хәми­това – сәнгать җитәкчесе. Ул әле мин мәктәптә укыганда ук монда иде, бергәләп ничә генә концерт куйганбыздыр! Алия апа Закирова – аккомпаниатор, тавыш куя, аппаратура көйли. Әнием Гөлүсә Фазылҗанова – оештыручы. Шулай эшләп киттек. Барысы да үзем белгән кешеләр, үзем белгән эш...
Белгән эш, дим, чөнки әниемнең әбисе – Разия алманием дә зама­нын­да авыл клубын җитәкләгән. Әнием дә күршедәге Рус Алаты авылының мәдәният йортында мөдир булып эшләде.

Бу урында Алат авылы турында аз гына белешмә биреп үтик әле. Алат даругасы дип, бәлки, күплә­регезнең ишеткәне дә булгандыр. Казансудан башлап, Ашыт, Нократ, Мишә елгалары буендагы җирләр кергән аңа. Үзәге Алат булган. Нократ һәм Пермь белән Казанны тоташтыручы борынгы зур юл буенда урнашкан ул.

Хәзер Алат авылы җирлегенә дүрт авыл – Рус Алаты, Урта һәм Кече Алатлар, Потаниха керә. Урта Алаттан кала, өчесе урыс авылы. Аларда клуб юк, шуңа күрә әлеге мәдәният йорты бу авыл халкына да хезмәт күрсәтә. Ул 1995 елда ук төзелгән. «Культура» милли проекты нигезендә 2023 елда монда капиталь ремонт ясалган. Гөлчәчәк безгә кечкенә экскурсия уздырып алды:
– Цифрлы экраныбыз бар. Ул әле Биектауның үз мәдәният йортына да куелмаган. Мүлмәдә дә, бездә генә. Сәхнә пәрдәләре дә төймәгә басып кына ябыла. Бар да заманча, барысы да өр-яңа. Элек монда су да кертелмәгән, бәдрәф тә урамда иде. Хәзер бик уңайлы. Карагыз әле залыбызның диварларын! Менә бу кың­гыраулы гармунны клуб ачылышына Татарстанның мәдәният ми­­нистры урынбасары Ленар Хәкимҗанов бүләк иткән иде...
Чынлап та, мактанырлык шул: бик матур клублары.

– Клуб ул – матурлыкка, затлылыкка өнди торган урын, – дип, Гөлчәчәк дөрес әйтә. – Зуррак бәй­­рәмгә әзерләнсәк, иң элек фотозона ясаудан тотынабыз. Кайча­к берәр ел уйлап йөргән идеялә­рем була. Быел 1 гыйнвардан 14 енә кадәр «Яңа ел фильмнары» дигән киномарафон уздырдык. Яңарак кына зур экраннарга чыккан фильмнарны бигрәк тә яраттылар. «Әле моны Казанда да барып карый алганым юк иде», –
дип әйтүчеләр булды. Ераграк авыл­ла­рдан да кил­де­ләр. Август­та совет киносы атналыгы уздырган идек.

Безнең Татарстанда гына шулаймы икән – авылларда фольклор коллективлары бик көчле. Урта Алат мәдәният йортында да берьюлы берничә коллектив эшли.
– «Сәхипҗамал» театр коллективы электән үк эшли иде инде. Хәзер ул яшьләр өчен уртак кызыксынулар клубына әйләнде. Скетчлар, кызыклы күренешләр куябыз, – ди Гөлчәчәк. – «Мирас» фольклор төркемен 2019 елны оеш­тырдык. Иң актив катнашучыбыз Гөлфия апа Гаделшина иде, урыны җәннәттә булсын. Хәзер әнә Гөлзадә, Гөл­синә, Роза, Чулпан, Тән­зилә, Гүзәл апалар бик актив.

Ләйсән ханым Садыйкова исә коллективка көздән генә кушылган.
– Яшь вакытта үзем дә биергә ярата идем. Кияүгә чыккач, бер дә биегәнем булмады. Әйдә, бер урын бушады, килмисеңме, дип чакырдылар да, килдем әле менә! Дөбъязда кибеттә эшлим, көне буе аягөсте басып торып, кичкә арысам да, клубка килгәч арыганнар онытыла. Инде сәхнәдән төшәсе дә килми, – дип елмая Ләйсән ханым. – Алты төрле бию өйрәндек. Ветераннар­ның «Балкыш» фестивалендә катнашабыз. Быел Арчада узган зона турында лауреат исемен алдык. 

Мәдәният йорты директоры үзе биюче булгач, башкаларны да тыпырдатуына бер дә аптырыйсы тү­гел. Алатта яше дә, карты да бии. Балаларның «Бөрлегән» бию коллективын җитәкли Гөлчәчәк. Мәктәптә «Гармония» бию түгәрәген алып бара. Костюмнарына кадәр үзләре тегә икән, шуңа бик гаҗәпләндем.
– Тектереп алсаң, кыйммәткә төшә. Гел районныкыларны да алып кайтып булмый. Бездә элек тә сәхнә костюмнарын үзләре теккән. Кич белән клубка җыелгач, зур өстәлгә таратып салабыз да, кем кисә, кем тегү машинасына утыра. Ул үзе бер күңелле эш. Балаларга да тегәбез, өлкәннәргә дә…

– Калфакларны да үзегез чигә­сезме? – дип сорыйм, калфак күргәзмәсенә ымлап.
Үзләре! Һаман да Гөлчәчәкнең тынгысызлыгы инде!

– Айсылу Денисова исемле профессиональ тегүчебез белән икәү башлаган эш булды ул. Быел Татар мәдәнияте ресурсы үзәгендә алтын җепләр, канитель белән чигәргә өйрәнеп кайттым да, балалар өчен чигү түгәрәге ачтым. Канитель белән генә түгел, сәйләннәр белән күпер­теп тә чигәбез. Түбәтәй тегәргә дә өйрәндем. Тукай түбәтәе дип йөртә­без аны. Эченә сүс җеп тыгып, сы­рып тегелә. Чигү курсларында укыганда безгә борынгы калфаклар 60–80 сантиметр озынлыгында булган, аның эченә чәчне яшереп кигәннәр, дип аңлаттылар. Минем дә шундыйларны тегеп карыйсым килә. Район Сабантуйларында калфак тегү буенча мастер-класслар күрсәтәм. Катнашкан һәркем бәй­рәм­нән калфак белән кайтып китә.

Шушы бер клубта ун төрле түгә­рәк эшли икән. Теннис һәм шахмат түгәрәгенә кадәр бар. Авыл­ның ак­сакалы Рәшит Гафуров бала­ларны шахмат уйнарга өйрәтә. Әле аны җиңә алган кеше юк бездә, диләр.

– Клубыбыз көне буена ачык, – ди Гөлчәчәк. – Иртәнге якта авыл агайлары килә. Теннис, шахмат, домино уйныйлар. Бәйрәм көннәре булса, чәй табыны әзерлибез.
Әле 23 февральгә ир-егетләребезне ча­кырып, армиядәге истәлекләрен сөйләтеп, чәйләр эчә-эчә бик күңел­ле итеп сөйләшеп утырдык. Рәшит абый Гафуров, Рафис абый Шәрәфиев, Коля абый Салекеев, Рәшит абый Шакирҗановлар бик матур итеп гармунда уйный. Рәшит абый Шакирҗанов чыгышы белән Алаттан булса да, Казанда яши. Монда йорт сатып алып, дача итеп тоталар. Казанда яшәсә дә, барлык чараларыбызда катнаша. «Рәшит абый, син кирәк идең», – дисәң, бер дә баш тартмый, рәхмәт аңа.

Авылыбыз талантларга бай. Раил Хәкимов исемле егетебез бик матур җырлый. Күзне йомып тыңласаң, сәхнәдә Мөслим Магомаев диярсең. Динар Зарипов мәдәният институтын тәмамлады, үзе дә җырлар яза, танылган артистлар белән эшли. Айнур Хәкимов, Фәрит Фазылҗанов, Энҗе Әхмәтова (хәзер Бариева), Энҗе Сәхибуллина, Лилия Сабитова, Гүзәл Фугина, Алсу Хәероваларга да рәхмәт, беркайчан «юк» димиләр.

Өйләдән соң клуб балалар карамагында. Мәктәптән кайтышларына каршыларына чыгып торабыз. Бии­без, шигырь өйрәнәбез, җырлыйбыз, рәсем ясыйбыз, корамадан картина җыябыз... Балалар өчен «Сандугач» вокал түгәрәгебез бар, «Бөрле­гән»дә ике төркем – зурлар һәм кечкенәләр. Авылыбызда 20 ләп бала, барысы да монда үзе өчен берәр кызыклы шөгыль тапмый калмый.

Кичен репетициягә дип кабат җыелышабыз. Барысына вакыт та җитми кайчак. Чира-а-ат була-а-а!

Марий Элда Муса Җәлилгә багышланган онлайн конкурс уза. Балалар белән ел да шунда катнашабыз, Җәлил шигырьләрен сәхнәләш­терәбез. Бер елны авылыбыздагы бикле торган бер йортны сорап ачып, карга бата-чума, шунда өч көн съемкалар уздырдык. 

Авылларда да бик талантлы балалар үсә. Ләкин үзләрен зуррак сәхнә­ләрдә күрсәтергә мөмкин­лекләре юк. Һәрберсен районга да алып бара алмыйсың. Шул хакта уйлаштык та, 2020 елда «Без талантлар кабызабыз» конкурсын оештырырга булдык. Бию, җыр, нәфис сүз, оригиналь жанр, гамәли сәнгать дигән биш номинациядә үз районыбыз эчендә уза ул. Быел бишенчесен уздырырга җыенабыз. Һәр елны  300 ләп кеше катнаша, 150–160 лап чыгыш карыйбыз. Бу – талантлы балалар өчен үзенә күрә бер трамплин. Районнан килгән жюри вәкилләре аларны күреп, зуррак чараларга чакыра.

Үз авылым булгач, миңа эшләве бер дә кыен түгел. Сүземне тыңлый­лар, кем ничек булдыра – бар да кулыннан килгәнчә булыша. Мәктәп, балалар бакчасы, мәдәният йорты, китапханә, авыл советы – без бөтен эштә бердәм. Авыл җирлеге башлыгы Рифат Хәкимуллин да авыл дип җан атучы кеше – һәр эшебезне күтәреп ала, булыша.

Мәдәният йортына эшкә килгәнче үк мин «Ак калфак» оешмасында идем. Узган ел Ак калфаклылар белән милли ашлар фестивале уз­­дыр­­дык. Тугыз авыл җирлеге кат­наш­ты. Нинди генә тәмле ризык­лар пешермиләр бездә! Битаманнар шулпалы бәлешкә кадәр алып кил­де. Үзебезнең Рәмзия апа гөбер­дәп торган кабартмалар белән сыйлады.

Апрельдә мөнәҗәтләр кичәсе узды. Бу фестивальне әле беренче генә оештыруыбыз. Бик матур кичә булды, унҗиде мөнәҗәт тыңладык.

Безнекеләр күрше авыллар белән гомер-гомергә дус яшәгән. Руслар белән дә гел тату булдык. Үзләрендә клуб булмагач, бәйрәмнәрдә безгә киләләр. Ә христиан бәйрәмнәрендә аларга үзебез барабыз. Узган ел Рус Алатында Урам көне уздырдык. Анда бик актив, уңган-булган Сәфәр абыебыз яши. Килегез, казан асып пылау пешерәм, дип кенә тора.
Май чабу көнендә дә учакта пылау, коймаклар пешереп, бик матур итеп бәйрәм оештырып кайттык. Әнә шулай дүрт авылны бер итеп яшәп ятабыз.

«Җәй көне әле Балыкчылар көне дә уздырабыз. Авылга кергәндә Чиллек дигән матур күлебез бар. Килегез, бик күңелле була», – дип чакырып калдылар безне Урта Алатта. Ни әйтсәң дә, яши белеп яшиләр шул авылда!