ИР-АТ ЯЗУЧЫЛАР ТАТАР ӘДӘБИЯТЫНЫҢ ТӨП ПРОБЛЕМАСЫНА ҖАВАП ТАПТЫ: ЗИФА КАДЫЙРОВА ГАЕПЛЕ!

Татарстан Язучылар берлегендә узган бүгенге татар прозасы турындагы сөйләшүнең саллы гына бер өлеше язучы Зифа Кадыйрованың иҗатын анализлауга кайтып калды.
Татар әдәбиятында прозаның урыны һәм аның үсеш тенденцияләренә багышланган түгәрәк өстәл сөйләшүе бик саллы итеп оештырылган иде. Беренче чыгышны Татарстан Фәннәр академиясе вице-президенты, әдәбият белгече Дания Заһидуллинаның ясавы да әдәби чарага статус өстәде.
Татарстан Язучылар берлеге, хатын-кыз язучылар иҗатын аерып куярга уйлап, әдәбият галиме Гөлфия Гайнуллинадан “Казан утлары” әдәби журналында һәм “Идел” яшьләр журналларында басылган әдибәләр иҗатын анализ ясавын сораган һәм язучылар берлегенең бу үтенече канәгатьләндерелде – анализ ясалды.
Дөрес, әдәби журналның проза бүлеге җитәкчесе Камил Кәримов әдәбиятны җенес буенча бүлүгә каршы булуын әйтте. Ул икенче бүленеш яклы иде – саллы әдәбиятка каршы итеп ул “базар әдәбиятын” куйды.
Зифа Кадыйрованы беренче булып хөрмәтле язучыбыз Вахит Имамов искә төшерде: “Безнең бөтен әдәбият укытучыбыз Зифа Кадыйрованы укыйлар. Нишләп алар Дания Заһидуллина санап үткән әдәбиятны укымадылар? Нигә алар милләт өчен көрәшә торган Фәүзия Бәйрәмованы укымадылар?” – дип ялкынлы чыгыш ясады “Мәдәни җомга” газетасының баш мөхәррире, тарихи романнар авторы, Габдулла Тукай премиясе лауреаты Вахит Имамов.
“Әдәбиятыбыз чуарланды. Һәвәскәрлек артты. Һәр районның, һәр авылның үз һәвәскәрләре бар. Мөдәррис Әгъләм сүзләре белән әйтсәк, шагыйрьлек белән такмак чыгаруны аеру белү турында сүз бара. Кайчагында әлеге әсәрләрне бер дәрәҗәгә куеп бәяләү күзәтелә. Чын әдәбият белән һәвәскәрлекне бутау - иң йомшак урыныбыздыр, - дип үз фикерен җиткерде әдәбият галиме Әлфәт Закирҗанов.
“Мин язучылар артуына сөенәм, хәтта һәвәскәрләргә дә, алар бит ихластан язалар, алар примитив дисәк матур түгел, алар беркатлы. Һәвәскәрлекнең бер чагылышы итеп Зифа Кадыйрованы китерәләр. Мин Зифа Кадыйрованы кире какмыйм, - ди галим. - Әдәбиятнең эчтәлеге – тема, проблема, идея. Темасы җәлеп итергә тиеш, икенчесе - вакыйга-күренешләрне нинди чаралар ярдәмендә минем күңелемә сала бара, өченчесе нинди фикер җиткерә? Ул минем күңелгә кереп азапларга тиеш. Зифа Кадыйрова бит әсәрләрендә интрига тудырып тотып тора...”
“Сез тема, проблема, идея, дидегез, сурәтләү чараларын төшереп калдырдыгыз, - дип кушылды “Казан утлары” журналының проза бүлеге мөдире, язучы Камил Кәримов. – Шунысын да әйтә алам: безнең журналда аның бер әсәре дә басылганы юк, үзенең дә биргәне юк”,
“Зифа Кадырованы укыган укучы безне укымый башлады”, - диде Рәфкать Кәрами.
“Хәзер балалар өчен әдәби матбугат юк. Без балачакта “Яшь ленинчы”дан, “Ялкын”нан Габделхәй Сабитов, Роза Хафизованы укый идек. Балаларны югалтабыз икән, безне укучылар булмаячак. Хәтта Зифа Кадыйрованы да... – дип сүзгә кушылды Габдулла Тукай премиясе лауреаты, прозаик, драматург һәм шагыйрь Ркаил Зәйдулла. - Бөтен җаваплылыгы белән әйтәм: Зифа Кадыйрованың, безнең күп прозаиклар белән чагыштырганда, бер дә ким җире юк. Халык укый икән, димәк, андый әсәрнең дә укылырга һәм нәшер ителергә хакы бар”.
“Марсель Галиев укып чыккан аның китапларын, ошаткан”, - дип өстәде Татарстан Язучылар берлеге рәисенең беренче урынбасары, утырышның модераторы Рәмис Аймәт.
“Аның үз укучысы бар”, – дип темага нокта куйды Әлфәт Закирҗанов.
Ә шул вакытта...
Ә шул вакытта Чаллы татар дәүләт драма театры репертуарында Зифа Кадыйрова әсәрләре буенча куелган ике спектакль бар. Алар – театрны “ашата” торган спектакльләр.
"Язмыш сынавы" спектаклен Ркаил Зәйдулла сценарие буенча Чаллы татар дәүләт драма театрында режиссер Илдар Хәйруллин 2016 елның март аенда чыгарган иде.
“Язмыш адәм балалары алдына үзенең сынауларын куеп кына тора. Үзе дә сизмәстән, Таһир белән Мөнирә арасындагы мәхәббәт утының сүрелүенә сәбәпче булган Әлфия алдына язмыш сынау куя. Тормыш имтиханын Әлфия уңышлы уза алырмы? Сөйгәне Таһирдан аерылу аны авырлыклар алдында сындырмасмы? Спектакльне караган тамашачылар бу сорауларга җавап эзли”, - дип яза театр спектакльнең эчтәлеген.
Халык соравы буенча 2017 елда Чаллы татар дәүләт драма театры Зифа Кадыйрованың икенче әсәрен сәхнәләштерде. Спектакль язучының беренче эше - “Сөмбел” китабы буенча куелды һәм “Сагынырсың, мин булмам” дип аталды.
Эчтәлеге болайрак. Сөмбел Булатка бер күрүдә гашыйк була. Ләкин кызның мәхәббәтен яулагач та, аннан күңеле суынган Булат, Сөмбелнең балага узуын белсә дә, өйләнергә теләми. Һич көтмәгәндә, Булатның бертуган энесе Байрас Сөмбелгә ярдәм кулын суза һәм аңа үзенең йорәген ача. Сөмбелнең алдында мең төрле сорау: тормышта кайсы юлдан китәргә? Аның өчен җанын бирергә әзер торган Байрасны сайларгамы,әллә мәхәббәтен кире каккан улының әтисе Булат өчен көрәшергә ме?..
“Без Зифа Кадыйрова әсәре буенча куелган “Язмыш сынавы” спектаклен күрсәтеп, икенче куелышка акча туплый алдык”, - дип сөйләгән иде театр директоры Рашат Фәйзрахманов.
Сценарий авторы – драматург Хәбир Ибраһим. Спектакльне Казан дәүләт яшь тамашачы театры артисты, театр һәм кино режиссеры Илфат Камалиев сәхнәләштергән. Әлмәт татар дәүләт драма театры да Зифа Кадыйрова әсәре буенча спектакль куерга җыенганлыгы билгеле.
чыганак: http://intertat.ru/madaniyat/ir-at-yazuchylar-tatar-d-biyatyny-t-p-problemasyna-avap-tapty-zifa-kadyyrova-gaeple/
Татар әдәбиятында прозаның урыны һәм аның үсеш тенденцияләренә багышланган түгәрәк өстәл сөйләшүе бик саллы итеп оештырылган иде. Беренче чыгышны Татарстан Фәннәр академиясе вице-президенты, әдәбият белгече Дания Заһидуллинаның ясавы да әдәби чарага статус өстәде.
Татарстан Язучылар берлеге, хатын-кыз язучылар иҗатын аерып куярга уйлап, әдәбият галиме Гөлфия Гайнуллинадан “Казан утлары” әдәби журналында һәм “Идел” яшьләр журналларында басылган әдибәләр иҗатын анализ ясавын сораган һәм язучылар берлегенең бу үтенече канәгатьләндерелде – анализ ясалды.
Дөрес, әдәби журналның проза бүлеге җитәкчесе Камил Кәримов әдәбиятны җенес буенча бүлүгә каршы булуын әйтте. Ул икенче бүленеш яклы иде – саллы әдәбиятка каршы итеп ул “базар әдәбиятын” куйды.
Зифа Кадыйрованы беренче булып хөрмәтле язучыбыз Вахит Имамов искә төшерде: “Безнең бөтен әдәбият укытучыбыз Зифа Кадыйрованы укыйлар. Нишләп алар Дания Заһидуллина санап үткән әдәбиятны укымадылар? Нигә алар милләт өчен көрәшә торган Фәүзия Бәйрәмованы укымадылар?” – дип ялкынлы чыгыш ясады “Мәдәни җомга” газетасының баш мөхәррире, тарихи романнар авторы, Габдулла Тукай премиясе лауреаты Вахит Имамов.
“Әдәбиятыбыз чуарланды. Һәвәскәрлек артты. Һәр районның, һәр авылның үз һәвәскәрләре бар. Мөдәррис Әгъләм сүзләре белән әйтсәк, шагыйрьлек белән такмак чыгаруны аеру белү турында сүз бара. Кайчагында әлеге әсәрләрне бер дәрәҗәгә куеп бәяләү күзәтелә. Чын әдәбият белән һәвәскәрлекне бутау - иң йомшак урыныбыздыр, - дип үз фикерен җиткерде әдәбият галиме Әлфәт Закирҗанов.
“Мин язучылар артуына сөенәм, хәтта һәвәскәрләргә дә, алар бит ихластан язалар, алар примитив дисәк матур түгел, алар беркатлы. Һәвәскәрлекнең бер чагылышы итеп Зифа Кадыйрованы китерәләр. Мин Зифа Кадыйрованы кире какмыйм, - ди галим. - Әдәбиятнең эчтәлеге – тема, проблема, идея. Темасы җәлеп итергә тиеш, икенчесе - вакыйга-күренешләрне нинди чаралар ярдәмендә минем күңелемә сала бара, өченчесе нинди фикер җиткерә? Ул минем күңелгә кереп азапларга тиеш. Зифа Кадыйрова бит әсәрләрендә интрига тудырып тотып тора...”
“Сез тема, проблема, идея, дидегез, сурәтләү чараларын төшереп калдырдыгыз, - дип кушылды “Казан утлары” журналының проза бүлеге мөдире, язучы Камил Кәримов. – Шунысын да әйтә алам: безнең журналда аның бер әсәре дә басылганы юк, үзенең дә биргәне юк”,
“Зифа Кадырованы укыган укучы безне укымый башлады”, - диде Рәфкать Кәрами.
“Хәзер балалар өчен әдәби матбугат юк. Без балачакта “Яшь ленинчы”дан, “Ялкын”нан Габделхәй Сабитов, Роза Хафизованы укый идек. Балаларны югалтабыз икән, безне укучылар булмаячак. Хәтта Зифа Кадыйрованы да... – дип сүзгә кушылды Габдулла Тукай премиясе лауреаты, прозаик, драматург һәм шагыйрь Ркаил Зәйдулла. - Бөтен җаваплылыгы белән әйтәм: Зифа Кадыйрованың, безнең күп прозаиклар белән чагыштырганда, бер дә ким җире юк. Халык укый икән, димәк, андый әсәрнең дә укылырга һәм нәшер ителергә хакы бар”.
“Марсель Галиев укып чыккан аның китапларын, ошаткан”, - дип өстәде Татарстан Язучылар берлеге рәисенең беренче урынбасары, утырышның модераторы Рәмис Аймәт.
“Аның үз укучысы бар”, – дип темага нокта куйды Әлфәт Закирҗанов.
Ә шул вакытта...
Ә шул вакытта Чаллы татар дәүләт драма театры репертуарында Зифа Кадыйрова әсәрләре буенча куелган ике спектакль бар. Алар – театрны “ашата” торган спектакльләр.
"Язмыш сынавы" спектаклен Ркаил Зәйдулла сценарие буенча Чаллы татар дәүләт драма театрында режиссер Илдар Хәйруллин 2016 елның март аенда чыгарган иде.
“Язмыш адәм балалары алдына үзенең сынауларын куеп кына тора. Үзе дә сизмәстән, Таһир белән Мөнирә арасындагы мәхәббәт утының сүрелүенә сәбәпче булган Әлфия алдына язмыш сынау куя. Тормыш имтиханын Әлфия уңышлы уза алырмы? Сөйгәне Таһирдан аерылу аны авырлыклар алдында сындырмасмы? Спектакльне караган тамашачылар бу сорауларга җавап эзли”, - дип яза театр спектакльнең эчтәлеген.
Халык соравы буенча 2017 елда Чаллы татар дәүләт драма театры Зифа Кадыйрованың икенче әсәрен сәхнәләштерде. Спектакль язучының беренче эше - “Сөмбел” китабы буенча куелды һәм “Сагынырсың, мин булмам” дип аталды.
Эчтәлеге болайрак. Сөмбел Булатка бер күрүдә гашыйк була. Ләкин кызның мәхәббәтен яулагач та, аннан күңеле суынган Булат, Сөмбелнең балага узуын белсә дә, өйләнергә теләми. Һич көтмәгәндә, Булатның бертуган энесе Байрас Сөмбелгә ярдәм кулын суза һәм аңа үзенең йорәген ача. Сөмбелнең алдында мең төрле сорау: тормышта кайсы юлдан китәргә? Аның өчен җанын бирергә әзер торган Байрасны сайларгамы,әллә мәхәббәтен кире каккан улының әтисе Булат өчен көрәшергә ме?..
“Без Зифа Кадыйрова әсәре буенча куелган “Язмыш сынавы” спектаклен күрсәтеп, икенче куелышка акча туплый алдык”, - дип сөйләгән иде театр директоры Рашат Фәйзрахманов.
Сценарий авторы – драматург Хәбир Ибраһим. Спектакльне Казан дәүләт яшь тамашачы театры артисты, театр һәм кино режиссеры Илфат Камалиев сәхнәләштергән. Әлмәт татар дәүләт драма театры да Зифа Кадыйрова әсәре буенча спектакль куерга җыенганлыгы билгеле.
чыганак: http://intertat.ru/madaniyat/ir-at-yazuchylar-tatar-d-biyatyny-t-p-problemasyna-avap-tapty-zifa-kadyyrova-gaeple/
Татар хатын-кызлары өчен кызыклы язмаларны Сөембикә Telegram-каналында укыгыз
Хәзер укыйлар
-
Дус кызымның ире икенче хатын алган Дус кызыма шулчак әллә нәрсә булды, мышык-мышык елап җибәрде, керфекләренә яккан тушь җебеп, алсу бите буйлап акты. Мин Гөлчәчәкне тынычландырырдай кирәкле сүзләр таба алмадым, ни өчен сорау биргәнемә дә үкендем...
-
Хата Тормышта бер генә кеше дә хаталардан хали түгел. Без ясаган хаталар бер-берсеннән зурлыгы йә кечкенәлеге белән генә аерыладыр. Кечкенәләре шунда ук онытыладыр. Ә зурраклары, язмышыңны башка сукмактан алып кереп киткәннәре... Алары башка шул. Алары сине гомер буе озата бара...
-
Елама, Сәрвиназ! (хикәя)
-
Ләкләкләр Яз җиткән саен ләкләкләр кайтуын өзелеп көтә башлыйм. Бу кошлар кайткач җиһанга яңа тормыш иңә кебек. Мин өчен бик кадерле алар. Аларга кагылышлы үз тарихым бар.
-
«Кичер мине, әни!» Ә менә бу – ул керәсе йорт, анда аны әнисе көтә. Унбиш ел көтә инде... Кичке эңгер-меңгер. Кәүсәриянең күзе ирексездән ике якты тәрәзәгә төште. Аларның берсендә бөкрәйгән хатын-кыз шәүләсе күренде. «Йә Хода! Ничек картайган!» Кызганудан Кәүсәриянең йөрәге чәнчеп алды...
Соңгы комментарийлар
-
23 март 2023 - 11:56Без имениБашта ул үзе генә булганда аңа игътибар күп булган, аннан сез кияүгә чыккансыз, игътибар кими төшкән, бала туган, тагын ныграк кимегән, аңа гына карап тору беткән. Ул бала гына икәнен онытып җибәргәнсез. Сезгә ул инде зур, үчтекиләргә кирәк түгел дип саный башлагансыз. Ә ул балада әкренләп әнә шул көнләшү дә, үпкәләү дә, үртәлү дә барлыкка килгән. Белмим, бу хәлне төзәтә алырсызмы.Ничек дуслаштырыйм?
-
22 март 2023 - 10:47Без имени«Улымны узем генэ устердем» дигэн суздэн сон ук барысы да анлашылды. Киленне яратмавыгыз хэр суздэн «кычкырып» тора. Вот и гаеп эзлисезОныгым минеке түгел...
-
22 март 2023 - 09:46Без имениМенэ бу ирне жэллэп язгансыз, кешенен гаилэ тормышын белмичэ язып булмый бит, юньле ирдэн хатын китми, малаен курергэ тилмереп артыннан чабып йоргэнче, гаилэ бн яшэгэндэ кадерлэрен белеп яшэргэ булган дип тэ уйлап була, остендэге киемен утюклап кию кимэу кешенен узеннэн тора, аяксыз, кулсыз кеше тугел бит ул, утюклап кисен, хатын- кыз эш аты тугел бит ул, баласын карарга вакыты тисэ бик яхшы, ир- ат бала чага тугел, гаилэ коргач ул узе йорттагы ботен кеше очен жаваплы булырга тиеш, хатын жилкэсенэ менеп утырырга тиеш тугел!!Бер очрашу
-
22 март 2023 - 14:07Без имениУлыгыз баланы яраткач, кысылмагыз. Безкапчыкта ятмый конечно. Ноикенче яктан, кешелэрбит детдомнан да алып устерэОныгым минеке түгел...
-
23 март 2023 - 16:39Без имениБу язманы бик дулкынланып,тетрэнеп укыдым,Аннан коментарийларны да укып чыктым,торле фикерлэр эйтелгэн,хэрберсе дэ дорестер дип уйлыйм.Куренекле шэхеслэрнен тормышын гади халык белми,курми бит,барысы да ал да гол кебек.Баксан, алай тугел икэн...Боек шэхеслэр бераз эгоистрак булалар шикелле,аларга кубрэк игьтибар кирэк,шуна курэ аларнын гаилэ тормышлары да ,яшэу рэвешлэре дэ бераз узгэрэк,ягьни каршылыклы,ямьсезлеклэр белэн чуарлана.Икенчедэн боек шэхес булыр очен узенне танытыр очен ботен гомеренне шул идеяга юнэлтергэ кирэк.Э ботенесенэ дэ житешер очен бик кочле рух,батырлык кирэктер дип саныйм мин.Андыйлар да бар сэнгать кешелэре арасында.Э шулай да Галимэ апаны актриса буларак бик яраттым,рольлэрен бик оста уйный иде.Э тормышына килгэндэ,нишлисен,беребез дэ эулия тугел,хэрбер кешенен дэ русча эйтмешли свои скелеты в шкафуЧибәрлек – матур кешенең сыңар канаты!
-
Ханбикәләребез Кем ул ханбикә? Дөресен әйтик, бәгъзеләребез аны көнгә биш-алты күлмәк алыштыручы көяз хатын, ефәк тотканнан да кулы кабаручы назлы җан итеп күз алдына китерә. Әлбәттә инде, иркә, тәкәббер вә кыланчык..
-
Кадерле Мәрьям апа Шундый язмышлы кешеләр була, күзгә-башка әллә ни чалынмыйча, тыйнак, гади генә яшиләр дә тыныч кына китеп тә баралар.
-
Сугыш өзгән хыял Сәхнәдә В. Асафьевның «Бахчасарай фонтаны» балеты бара. Уланованың Мариясе шулкадәр табигый, чын, ышандырырлык итеп үлә – ирексездән күзләргә яшь тула.
-
Шәфкать иясе Шәфика Сәнгать күгендә кыска гына вакыт балкып янган Шәфика Котдусованы атылган йолдызга тиңлиләр.