Әнкәй

Хикәя

Йомшак күн диванда башын артка ташлап, эре утыра Айрат. Тук. Канәгать. Ашап та, эчеп тә туйган. Ялт-йолп иткән төсле утлар җемелдәве астында дыңгырдаган музыка ритмына хәрәкәт иткән стриптиз биючеләрен иренеп кенә күзәтә. Әледән-әле сыңар күзе тегеләй-болай үткән кыз-кыркынга да ияреп киткәли. Тик бүгенгә кызлар кайгысы юк – арыткан. Монда бергә килгән иптәшләре Сергей белән Айбулатның кыска итәкләр артыннан чыгып олакканы да җиткән. Аларга нәрсә – алар яшьләр, томшыкларының сарысы китмәгән, гүзәл затның бер генә җылы карашыннан да кемгә барып иркәләнергә белми йөргән шаталак көчек шикелле тагылалар да китәләр. Алай дисәң, Айрат үзе дә әле карт түгел, әмма андый җилкуар чагын үткәргән, басыла, олпатлана төшкән. Һәрхәлдә, унтугыз белән егерме биш арасында аерма бар инде.
Бүген бик җилле эшнең очына чыкты алар. Алар дигәне – Айратның фирмасы. Катлаулы операцияне уңышлы тәмамлап, зур гына сумманы күчереп алдылар һәм әле шуның хөрмәтенә күңел ачулары. Төнге клубка ике яшь коллегасы белән килгән иде, әнә бит, туеныр-туенмас таралып беттеләр, әйтерсең лә шул кызларга өйләнәләр. Ялгыз булса да, ирәеп, рәхәтләнеп утыра егетең, ирәймәслек түгел шул, кесәсе – тулы, дөньясы түгәрәк. Акыл белән эш итә, акыл белән көн итә белә. Ә бит барысының да хәленнән килми алай, килми-и.
…Әткәйсез үсте Айрат. Әнисе, уку-укытуга мөкиббән китеп, тормышның күп кенә табигый күренешләреннән читләшкән кеше буларак, аны утыз белән кырык арасында чак тапкан. Атасы да фәнгә бирелгән бер галим булган. Дистә еллар дәвамында йолдызлар дөньясын җентекле өйрәнә торгач, үзенең дә җир яшәешеннән ярыйсы ук ераклашканын тоймагандыр да. Әнә шул ике сәер кеше ниндидер бер гыйльми институтның тузанлы китапханәсендә очраклы гына янәшә туры килеп, ни гыйльлә беләндер бер-берсенә игътибар иткән. Тик танышлыкларына дүрт ай дигәндә, туйга әзерләнеп, баштанаяк җир тормышы белән кайнап йөргән атасы, һич көтмәгәндә инфаркттан үлеп китә. Чынлап та, әнисе әйтмешли, җир кешесе яшәеше килешмәгәндер үзенә. Соңлап кына тапкан бәхетен капылт югалткан әнисен киләчәккә өмет өзүдән Айрат үзе коткарып кала. Күптән шатлык-куаныч, ләззәт, рәхәтлек тойгыларын алмауга ризасызлыгын белдереп, тыпырчынып дулап куя ул. Һәм шушы бер генә кыймылдавы әнисен баскан җиреннән көч, баккан күгеннән нур, сулаган һавасыннан шифа алдырып күкрәтеп җибәрә.
Өч яшендә укый-саный белде, дүрт-бишләрдә су буе поэмаларны шатырдатып ятлады, катлаулы мисалларны бер тында чишеп салды Айрат. Студентларга көчләп тә тоттырып булмаган томлыклар, фәнни китаптлар башлангыч сыйныфларда ук кулында булды. Ә мәктәбенең нинди даны иде! Ул олимпиада-конкурсларда, конференция-семинарларда белеме белән тәҗрибәле укытучыларны, галимнәрне аптыратыр иде. Урта сыйныфларда компьютерда төрле программалар уйлап чыгарып, кызыклы уеннар ясап, интернет челтәрендә адашып йөрергә яратканнарның һушын алды. Тора-бара бу интернет дөньясы белән шулкадәр мавыкты ки, тәүлекләр буе ашау-эчүне онытып, гади адәмнең аңы җитмәгән сайтлар төзеп, аралашу челтәрләре булдырып утырды. Әмма акылның һәм аңның һәрвакыт тик уңай эшләргә генә хезмәт итүенә бернинди дә гарантия бирелми икән шул. Айрат та вакыт үтү белән интернетта файдалы шөгыльләргә караганда, ярамаганнары кызыклырак икәнне аңлап алды. Мәсәлән, банкларның, хәйрия оешмаларының сайтларына ачкыч ярату, аларның кодларын табу, «йозак»ларын җимереп керү, йә булмаса телефон челтәрләренә үтеп кереп,  системаларына зыян салу. Баштарак мондый эшләр бары паразитлык күренеше генә булып килә иде дә, бер көнне берәүнең картасыннан  йөз сум салдырып телефонына күчергәч, бу ысулның килем тәмен дә тойды. Аннан китте инде, берәүдән биш йөз сум, икенчесеннән мең, саннарны бер урыннан икенчесенә шудыру, кайдадыр җибәрелгән сумманы башка ояга күчерү…
Мәктәпне тәмамлагач, Әнисе күпме генә үгетләсә дә, нинди генә уку йортлары үз ишекләрен каерып ачып чакырса да, Айрат алга таба белем эстәргә омтылмады. Чөнки ул инде дипломсыз да акчалы булу юлын белә иде. Тәүге еллары бүлмәсенә бикләнеп берүзе, аннан бер дусты белән үтсә, ике-өч елдан дүрт-биш кешелек төркем туплап, аерым фатирлы булып, интернет программалары ясаучы исеме астында фирма да ачып җибәрделәр. Яңгырдан соң калыккан гөмбәләр шикелле, ишәйгән фирмалар арасында пәйда булган бу оешманы, әлбәттә, берәү дә артык тикшереп тормады. Теркәлгән сумманы кабул иттеләр дә, шапылдатып пичәт басып, лицензия бирделәр.
Әнисе – бу җирдә яшәвенең юанычы да, куанычы да, максаты да булган баласын тәрбияләүгә, үстерүгә, укытуга бар көчен һәм вакытын салган әнисе генә пошынды шикелле. Үзенең авызыннан өзеп, һәр тиенен бары баласы  мәнфәгатенә җибәргән, улының аңын үстерердәй бар мөмкинлекләрне дә кулланган, еллар буена бер төссез күлмәк белән кофтада йөреп тә, эшләгән акчасын баласына кирәкле китаплар һәм компьютер программаларына тыккан әнисе эчтән сыгылды бугай. Тик дәшмәде. Сүзсез генә бер бөртегенең акылын һәм белемен заманча куллануына күнде.
Ике-өч елда күзгә күренеп калынайды Айратның кесәсе. Ялтырап торган яңа офис техникасы, яңа мебель, аннан яңа маркалы машина, иркен фатир пәйда булды. Булган саен нәфсе дә үсә барды. Машинаны – машина, кызларны кызлар алмаштырды, алары тагын да югарырак чыгымнар таләп итте. Чыгымнары бурлык сәүдәсен киңәйтә төште.
Әнисе бер җиргә дә күчәргә теләмәде. Шәһәр читендәге кечкенә генә иске өйләрендә көн күрүен белде. Аның өчен матди байлык, дөнья малы бәһасен югалткан иде. Дөресрәге, аның хакын белмәде дә, ул хакта уйлаганы да булмады. Ялтырап торган иномаркаңны да, күз дә йоммыйча, файдалы китапка алмаштырыр кеше шул ул. 
Офиска кергәч тә, егетләренең бер компьютер янына җыелып көлешүләре игътибарын җәлеп итте. Бик кызыклы нәрсә тапканнар бугай. Яннарына бармыйча булдыра алмады. Бу яшьләр бигрәк шуклар инде, әледән-әле нәрсәдер уйлап табып кына торалар. Һаман шул Андрей янына җыелганнар. Гений инде егетең, гений.
– Йә нәрсә бар анда? – Егетләр шефның соравына туры җавап бирмиләр әле, бары авызларын җыеп ала алмаган хәлдә кул биреп күрешәләр.
– Хәерле иртә, Айрат Мансурович.
– Саумысыз, шеф.
– Сәлам-сәлам. Йә, ни бар?
– Менә, Айрат Мансурович,  Андрей тагын бер уен уйлап тапкан. Ну, баш үзендә.
Айрат компьютерга ныграк иелде, экранны чуарлаган саннарның асылына төшенергә тырышты.
– Аңлат.
– Монда катлаулы бернәрсә дә юк, – мәктәп тупсасын яңа атлап чыккан яшь малай ап-ак ябык бармакларын клавиатура өстендә күз иярмәс тизлектә йөгертте, – менә шушы системага керәсең дә, мәгълүматлар базасыннан  40–45 яшьтән узган хатын-кыз номерларын сайлап аласың. Аннан аларны үземнең сайтка күчереп куям. Аннары бер бәйләнеш операторларында да булмаган номер булдырам да, шул адрестан менә шушы текстны баягы телефоннарга смс итеп ташлыйм һәм рәхәтләнеп акчаларны кабул итәм. Вот и все.
– Ә нинди «смс»ка алай акча җибәрәләр соң? – Шеф егетләрнең дәррәү көлүе астында һаман эшнең асылына төшенә алмый.
– Анысы инде бик гади. «Әнкәй, мин авыр хәлгә эләктем. Тиз арада шушы номерга акча сал. Үзем соңыннан шалтыратырмын», – менә шул гына. 
– Кабалармы соң?
– Еще как! Көнендә генә түгел, ике-өч сәгатьтә үк килеп төшә акчалары. Аз да җибәрмиләр бит әле, өчәр, бишәр, хәтта егермешәр мең очырганнары бар.
Айрат яшь хакерның уйлап табу сәләтенә сокланмый булдыра алмады. Шаярып та, яратып та егетнең болай да тәртипсез булып тузышкан чәчен  учы белән уды:
– Ну шпана, башың – алтын, премия булыр үзеңә.
Яшьләр әле озак кына бу шөгыльдән кызык табып шаулашты.
Атна азагында телефонына бер ят номер шалтыратты. Руль артында булгач, алмаска да иде исәбе, тегесе һич тына белмәгәч, күтәрде телефонны:
– Дә, тыңлыйм.
– Алло, алло! Бу Айратмы?! – Шалтыратучы әллә саңгырау, әллә шулкадәр ярсыган.
– Әйе, мин. Кем бу?
– Бу бит күрше Хәдичә апаң, Айрат! Таныдыңмы?! Номерыңны әнкәң бер биреп куйган иде, ул-бу булса дип, шуны чак табып алдым менә!
– Ә нәрсә булды, Хәдичә апа? – Айрат, ирексездән, телефонын колагыннан ераккарак алды – акыра гына бит, әй.
– Ни бит, Айрат, әнкәң авыр хәлдә бальниска эләккән, әле эштән кайтсам, шулай дип торалар…
– Нәрсә булып китте икән, Хәдичә апа?! – Айрат үзе дә апасыннан ким кычкырмады бугай.
– Нәрсә булганын анык кына итеп әйтә алмыйм, һәрхәлдә, нидер булган… Атыу нишләп шәл генә бөркәнеп банкка йөгергән, дисең, әнә шул банктан чыккан да тәгәрәгән инде. Кулына кайдадыр җибәргән акчасының квитанциясен кысып тоткан булган. Ул кая җибәрде икән җыйган пенсиясен…
Алга таба Айратның сөйләшерлек тә, тыңлап торырлык та түземлеге калмады. Телефонын ташлады да, машинасын үкертеп борып, бар көченә газга басты. 
Атна буе аңына килмәде әнисе, атна буе табиблар аны үлем тырнагыннан йолкып алу өчен көрәште. Айрат атна буе дәваханә коридорында яшәде, юньләп ашамый-эчми суырылды, яңакларын сакал-мыек басты. Нәрсә генә уйламады, ниләр генә кичермәде ул. Моңа кадәр кайчак хәтта көннәр буена бер генә дә исенә төшермәгән әнисе хакында бер генә минутка онытып куюдан курыкты. Мәктәптә укыган чакларында әнисенең үтә гади киенүеннән, башка малайларның әнисе кебек бизәнеп-ясанып йөрмәвеннән оялуын, әнисе хакында артык сөйләргә яратмавын исенә төшереп оялды. Гомер буе сабыйларча беркатлы булганы өченме, әллә тормышка бер таләбе дә, дәгъвасы да булмагангамы, аны артык җитди дә кабул итмәвенә үкенде. Елый да алмады, ичмасам. Бары башы чатнаганчы кашларын җыерып, эчтән сыкрады, ахырда маңгаена сыр булып тәүге буразна ятты, карашына сагыш  уелды.
Ниһаять, әнисе һушына килде. Әлбәттә! Ул бит үләргә тиеш түгел, ул бит әле яшь. Айрат табибтан биш кенә минут сорап, палатага керде дә, каршы утыргычка терәлеп, әнисенең кечкенә генә салкын кулын зур учларына кысты, сыйпады, өреп җылытырга итте, чигәсенә, иреннәренә терәде. 
– Ул-лы-ым… – әнисе көрмәлгән телен көчкә тыңлата.
– Әнкәй… сөйләшмә… көчеңне сакла. Син терел инде, сәламәтлән.
– Исә-ән-сең… Нәр-сә бу-улды, ба-алам?..
– Миңа бернәрсә дә булмады, әнкәй, монда – яныңда булырмын.
– Син бит яздың… ба-ал-а-а… – актык көче бетте ананың. Иреннәре тартышты, күз карасы өскә тәгәрәде. Айрат, сикереп торып, палата ишеген төртеп ачты:
– Врач! Кайда врач! Тизрәк ярдәм итегез!
Күрше бүлмәдән йөгерешеп чыккан ак халатлылар юлда торган егетне этә-төртә эчкә ташландылар да, борылып керәм дигәнче, борын төбендә шап иттереп ишекне ябып та куйдылар. Айратка әлеге коридор утыргычына сеңеп, әлеге ишеккә күз йоммастан карап утырудан башка чара калмады.
Күпмедер вакыттан соң врачмы, медсестрамы чыкты. Айрат сикереп торды, сөзәргә җыенган үгез кыяфәтендә текәлеп, тегенең ни әйтерен көтте.
– Борчылмагыз, инде һушына килгәч, артык куркынычы булмас. Әлегә янына ярамас, йокласын, хәл җыйсын… – Хатынның маска астыннан өзек-төтек ишетелгән хәбәре егеткә кош сайрагандай булып тоелды. Аннан тегесе, китә башлаган җиреннән тукталып, халат кесәсеннән телефон белән кәгазь кисәге чыгарып сузды, – Менә, авыруның кулында булган.
Кәгазь дигәне квитанция иде. Кайдадыр акча җибәргән дигән документ. Утыз меңгә! Тукта, кайда соң? Ниндидер исемсез ят номерга. Кемнең номерына алай акча күчерергә мөмкин әнисе? Кем белә, бәлки аңа билгеле булмаган берәр туганынадыр? Алай дисәң...
Айрат әнисенең кнопкаларындагы саннары да җуелып бетеп барган гади генә ак-кара телефонын кабызды да әлеге номерны эзли башлады. Әһә, менә шушы номердан« смс» килгән. Тә-әк, нәрсә язылг-га-а… Укыганнарыннан шаккатты ул. Озак, бик озак тамагына тыгылган төерне дә йота алмыйча катып торды. Экрандагы яктырып пәйда булган: «Әнкәй, авыр хәлгә эләктем. Тиз генә шушы номерга акча җибәр», – дигән дәшһәтле язу җайлап караңгылыкка чумды. Кулындагы телефон, зарядка таләп итеп, ярдәм сорагандай әче тавыш белән бер кычкырды да сүнде. Бу газаплы аваз кайдадыр шушындый ук хәбәр алган ананың, йөрәгенә көтмәгәндә кансыз ук килеп кадалган аккош шикелле, ачыргаланып иңрәве булды шикелле. Һәрхәлдә, Айратка шулай тоелды.