«Бергә – гомергә»: Үзебезчә — татарча!

Татарстан Республикасы Мәдәният министрлыгы, ЗАГС идарәсе һәм «Татар гаилөсе» Бөтенроссия иҗтимагый фонды белән «Сөембикә» журналының уртак проекты.

Элек татарда туйда ак күлмәк кию булмаган. Бу безгә башка халыклардан кергән гадәт. Әлбәттә, ак күлмәк кәләшне бизи, көннең тантанасын әллә кайдан күрсәтеп тора. Ләкин алсу, күксел, зәңгәрсу күлмәкләр дә кәләшләргә бик килешкән. Туй күлмәкләре бала итәкле, озын җиңле, ябык якалы булган. Кәләшләрне тыйнаклык бизи, элеккеләр моны яхшы аңлаган. Күлмәк өстеннән ука-җилән, ә муеннарына өч-дүрт рәт тәңкә тезелгән хәситә кигәннәр. Чәч толымының очына чулпы такканнар, атлап йөргәндә ул тәңкәләр чыңлап торган. Никах күлмәген исә кияүгә чыгарга җыенучы кыз үзе теккән. Ул җиңел тукымадан тегелергә, бер елда тузарга тиеш булган. Тузып өлгермәсә, аны бер елдан соң хәергә биргәннәр.

Никах көнне егет өеннән кызга бүләк итеп җибәрелгән шәлне килен үзе генә ябынган, беркемгә дә бирмәгән, бирсә – никахы бозыла дигәннәр. Туй алдыннан һәр ике як кияү белән киленгә кием бүләк итешкән, үзара кием алышу ике гаилә арасында туганлашуга ярдәм итә дип саналган. Кызга күлмәк, яулык, оек, бишмәт, читек, сарык тиресеннән тегелгән тун («Тун биреп алган киленем», дигәннәр), кесәбикә (яшь хатын-кызлар кия торган җиңсез камзул), алка-беләзек җибәргәннәр, кияүне дә баштан-аяк киендергәннәр: ак күлмәк, киҗе ыштан, бияләй, кулъяулык, чалма, җилән, казаки, атлас камзул, читек, ике башы чигүле киндер чолгау... Ә менә бөркәнчекне татар кәләшләре борын-борыннан ябынганнар, тик алар да бүгенге кебек ак төсле булмаган. Туйдан соң кияү йортында яшь киленнең бөркәнчеген ачып, йөзен халыкка күрсәтүгә багышланган мәҗлес узган. Ул «битачар, биткүрем», «йөз ачу», «күрендерү» дип аталган, аңа кардәшләр, дус-ишләр чакырылган, төрле бәлешләр пешкән. Бөркәнчек бөркәнгән киленне кунаклар алдына чыгарганнар, кечкенә бер малай уклау белән аның бөркәнчеген салдырган. Ә олырак берәр кеше яшь киленгә киңәшләр биреп утырган.

үткәннәр үткәндә калып, ул көннәр инде әйләнеп кайтмаса да, элеккеге йола­ларны яңарту мөмкин ул! «Бергә – гомергә!» проекты кысаларында Казанның үзәк загсында милли гореф-гадәтләребезгә нигезләп уздырылган никах теркәлде.

...Гөлназ белән Марат килеп төшкәч, загс тирәсендә бер җанлану булып алды: башка парлардан аерылып торган бу икәүгә игътибар итмәскә һич мөмкин түгел иде. Заманча стильдә тегелгән милли кием-салым яшьләребезгә шулкадәр дә килешә! (Модельләрнең авторы – яшь модельер Эльмира Хамматовага афәрин!) Гөлназ белән Марат бу проектта катнашу өчен, конкурста җиңеп, бик күп парлар арасыннан сайлап алынды. Габдрәкыйповлар, кавышкан көннәрен матур бер хатирә итеп, киләчәктә балаларына гына түгел, оныкларына да сөйләр әле. Күрегез, ул бит, чыннан да, онытылмаслык булды!.. Ә үткәннәрдән, телдән-телгә күчеп килгән, нәкъ бу көнне яңгырарга тиеш теләкләрне яшьләргә әти-әниләре җиткерде. Гөлназга әнисе савыттан сөт эчертеп: «Кызым, тормышың шушы сөт кебек ак булсын!» – диде. «Төшкән җиреңдә таш бул!» дигән теләкне яшь килен үз әнисе авызыннан да, каенанасы теленнән дә ишетте. Маратның әнисе яшьләргә бал-май каптырды. «Безнең  өчен йөзегез һәрвакыт якты, телегез татлы булсын, балакайлар!» диюе иде бу аны?. Ата-ананың ихлас теләге чынга ашмый калмас, хәер-фатихадан башланган тормыш, һичшиксез, уңышлы, бәхетле булыр!