Тукай аралашкан шәхесләр турында

Шагыйрьнең туган елы безнең көн­нәрдән ераклашкан саен, халыкта аның тормышын, иҗатын тулы­рак өйрәнү теләге арта гына бара. Дуслары кемнәр булган, кемнәр белән ара­лашкан шагыйрь? Бу сорауларга җавап та­бу безнең һәммәбез өчен дә бик мөһим. Әйе, эзләнүләр дәвам итә. Яңа табылган һәр мәгълүмат, һәр документ Тукай аралашкан шәхесләр турында сөйли, шагыйрьнең көнкүрешен, иҗатын тулырак ачыклар­га ярдәм итә. Әлбәттә, табылган мәгълү­матлар төрле: аларның бәхәслеләре бар, бәхәссезләре. Өйрәнү, эзләнү эшләре дә төрле юнәлештә алып барыла. Мәсәлән, Тукайның Уральск каласында яшәгән чоры — өйрәнүләрнең бер юнәлеше. Ша­гыйрь егерме җиде еллык гомеренең унике елын шушы калада үткәргән. Бу дә­вер тарихка Тукай тормышынын чын мәгънәсендә якты борылыш, үсү, җитлегү, кечкенә Апуштан бөек Тукайга әверелү дә­вере булып кереп калган.
Монда ул «Мотыйгыя» мәдрәсәсендә укый. Бер үк вакытта өч ел буе рус клас­сында да белем ала. Бу шәһәрдә әле дә Тукай белгән кешеләр­нең туганнары, якыннары, оныклары яши. Шуңа күрә анда табылган мәгълүматлар аеруча әһәмиятле, аеруча кыйммәтле.

Тукай белән аралашкан гаиләләр ту­рында сөйләгәндә иң беренче чиратта Төхфәтуллиннарны, Җамалетдиновларны, Хәбибуллиннарны, Нугаевларны, Сапараевларны, Галия Кайбцкаяны истә тотам мин. Бу исемлеккә, шулай ук, шагыйрьнең сабакташы Ш. Утюшевның оныкларын, та­нышлары Ф. Уразова, Ф. Мөхәммәтшина, А. К. Гладышев, Н. Хөсәенов, Зин­нәт апа Баткаева, Мәрьям апа Галиеваның туганнарын, якыннарын да кертергә кирәк.
Тукайга бәйләнеше булган кешеләрдән, тагын, Ярулла Моради турында, шагыйрь­нең Гурьевтагы туганнары турында эзлә­нүләр алып барасы иде. Тукайның дусты шагыйрь Н. Хуҗаши, (ул 1906 елда ук ва­фат булган) Мортаза белән Исмәгыйль (бертуган) Шәриповлар, сәгатьче Камали, аның хатыны Нәгыймә апа Таишева турын­да да без бик аз беләбез әле. Нәгыймә апа — Такташка кардәш кеше, 1981 ел­да Уральскида дөнья куйган.

Әйткәнемчә, шагыйрь тормышын ачык­лаучы без белмәгән вакыйгалар күп. «Фи­кер», «Уралец», «Уральский дневник» гә­җитләре теркәлмәләренең шактый саннары юкка чыккан. Кая алар? Аларда шагыйрь­гә кагылышлы ниләр язылган булган?
1906 елда чыккан «Фикер» гәҗитендә Г. А. Арыков, Шапошников, Н. Руднев исемнәре телгә алына. Н. И. Шилова, А. М. Бокаушиналар турында да эзләнүне туктатырга ярамый. Тукай аларны белгән, чыгышларын тыңлаган.
Журнал укучылар игътибарына бу юлы берничә фоторәсем тәкъдим итәм мин. Аларның һәрберсе Тукайга бәйләнешле, аның чолганышында булган кешеләргә кагыла. 
Бу фотода Кашкинбаевлар гаиләсе. Сулда: Зөһрә Салих кызы Терегулова, аның янәшәсендә И. Кашкинбаев. Зөһрәнең ире.



Уральскиның реаль училищесы укучы­сы И. Кашкинбаев яшьләрнең Кәраван са­райда үткәрелгән яшерен җыелышларын­да катнаша. Ул җыелышларга Тукай да килгәләгән.
И. Кашкинбаев Казан универ­ситетының медицина факультетында укы­ганда X. Ямашевларда булгалаган. Зөһрә Терегулова, Хәдичә Ямашева аның белән шунда танышкан. Кызлар икесе дә Тукай­ны әйбәт белгәннәр.

*И. Кашкинбаев 1939 елда нахакка төр­мәдә утыра. Соңрак Ватан сугышында кат­наша, күрсәткән батырлыклары өчен Кы­зыл Йолдыз орденына лаек була.

Берсе утырып, икенчесе басып торучы кызлар рәсеменә игътибар итегез әле. Ба­сып торучы кызның исеме — Бибигайшә, фамилиясе — Билюкова.



Шагыйрь чордашларының истәлекләренә караганда, алар Ту­кай белән яратышканнар. Бибигайшә Төхфәтуллиннарның хатын-кыз укытучылар әзерләү мәктәбен тәмамлап, укытучы булып эшләгән. Бу дөньядан революциягә ка­дәр үк киткән. Бибигайшә янәшәсендә дус кызы. Әлегә аның исемен беркем дә әйтә алмады. 
Менә тагын ике кыз рәсеме.

Тукай Уральскидан китеп, алты ел узгач, 1913 ел­да төшерелгән рәсем бу. Сул яктагы кыз — Зиннәт апа Баткаева.


Ул да Төхфәтуллиннар мәктәбендә укыган. Тукай Уральскига килгән чорда Төхфәтуллиннар йортында яшәгән. Кайчакта иптәш кызы Мәрьям Галиева белән типографиягә килгәннәр, Тукайга ашарга китергәннәр. Мәрьям чая, кыю кыз булган. Тукайга шаян сүзләр әйткәләгәндер, мөгаен, егет тә җавапсыз калмагандыр.
Тукайның «Укыгыз кызлар, укыгыз!» шигыре күпләрегезгә мәгълүмдер. Бу ши­гырен ул шул рәсемдәге кызларга атап язган. Уңда Уральскиның Ярулла мөэзин кызы. Исемен әлегә белмибез, фамилиясе Гафиятуллина. Төхфәтуллиннарның кар­дәшләре. Сулдагысы Рәхмәтулла мөэзин кызы. Гафиятуллина ханым 1960 нчы ел­ларда Казанда вафат булган. Янәшә генә яшәгәнбез, күрешеп, очрашып сөйләшә алмыйча калдык. Нинди үкенеч!

  Ак кофта кигәне Гафиятуллина ханым.

Гафиятуллина апаның ире дә бик күр­кәм кеше булган. Игътибар итегез, аның мәрхәмәтле, затлы кеше булуы йөзеннән үк күренеп тора.



Рәсемдәге кечкенә бала — аларның беренче уллары.



Менә бу яшь кыз Гафиятуллина ха­нымның сеңлесе — Гаршия Гафиятул­лина.



Журнал укучыларга янә ике фоторә­сем тәкъдим итәм. Аның берсе — Надежда Ивановна Шилова.



Тукай аны нәкъ менә шушы рәсемдәге яшендә күргән. Икенче рәсемдә Г. И. Бердеев.



Ул «Фикер» гәҗи­тендә хәбәрче булып эшләгән. Революция­дән соң күренекле җәмәгать эшлеклесе бул­ган. Утызынчы елларда атып үтерелгән.
Әйе, Тукаебызның тормыш юлында оч­раган күп кешеләрне без белеп җит­кермибез шул. Шуңа күрә безгә эзләнәсе дә, эзләнәсе әле. Эзләнүдән туктарга яра­мый.


Татар хатын-кызлары өчен кызыклы язмаларны Сөембикә Telegram-каналында укыгыз


Ошый
Поделиться:
Комментарийлар (0)
Cимвол калды:
Хәзер укыйлар
  • Өч монолог Нурания конвертны ачты, Илдарына хатны тиз генә укып бирергә иде исәбе, тик әллә кайдан ниндидер кайнар агым, кинәт тынын буып, бөтен күкрәген умырып тотты...
    5701
    2
    28
  • Авыл малае Бәкер шифаханәсенә юллама бирделәр Нәфисәгә. Эш урыныннан. Аны, инде унбиш елга якын шул бер урында эшләүче сазаган кызны, кемдер исенә төшерер, «аңа да ял кирәк, аңа бирик...» дип искәртер дип башына да китермәгән иде. Иң кирәк җирдә иң кирәкле сүзне кем кемгә әйткәнен төпченеп тормыйча гына юлга кузгалды ул
    2701
    1
    28
  • Бала – 50 яшеңдә бала җитәкләп йөрерсеңме? Мин әйткән хәбәрдән соң бар якыннарым чигә тирәсендә бармагын уйнатты. Имеш, башың киттеме әллә?! 
    4372
    1
    25
  • «Бу сезнең кызыгыз...» Бала таба алмаячагы хакында Кәдрия Азатка туйга кадәр үк әйтте. Егет  булачак хатынына шуның кадәр гашыйк иде, кул гына селтәде.  – Аптырама, – дип кочаклап алды ул сөеклесен. – Елак балаларсыз икебезгә генә бик рәхәт булачак. Бик теләсәк, табиблар могҗиза ясамый калмас. Аннан соң гаилә баласыз  да була ала бит.
    2365
    0
    18
  • Яңадан башлыйбыз Палата ишеген ябып куйгач кына тынычланды Филүзә. Иртән ире уянганчы тиз генә кирәк әйберләрен җыеп, баласын ашатып та тормыйча өйдән чыгып киткәнче бер борчылса, хастаханәгә барып җиткәнче ире арттан килеп җитәр дип юл буе тагын борчылды.
    1989
    0
    14
Реклама
Соңгы комментарийлар
  • 26 май 2023 - 19:36
    Без имени
    Кая карасан Анвар , бигерэк купкэ эйлэнден
    Әнвәр Нургалиев: «Мәхәббәтебез шушы подъездда башланды»
  • 26 май 2023 - 11:04
    Без имени
    Егетляр дя шулай буламени бездя шундый УК кыз бар . бар да уз урынында. Эше белеме уз тырышлыгы бн геня тозегян ое Казанда. Но очрамый ахры житякляп китярдяй ир егет . Аллах эше дип кеня булмайдыр ул котеп эрсезряк булган кызлар барсына да олгеря
    Кызлардан куркам
  • 26 май 2023 - 19:50
    Без имени
    Рэхмэт
    Бала
  • 27 май 2023 - 17:23
    Без имени
    Ник хикәянең дәвамы да,ахыры да юк?
    Башкорт кызы
  • 27 май 2023 - 18:50
    Без имени
    Никах вакытын житмэгэн сизмэй дэкалырсын. Миндэ 33 яшлек кыз бар тоже куркам.
    Кызлардан куркам
Реклама
Уфада матурлык һәм уңганлык конкурсы узды
«Балалы Солянка» балалар музыкаль премиясе
«Татар гаиләсе / килен-кайнана» бәйгесе җиңүчеләрен котлау тантанасы
«Татар мамык шәле» бренды нәрсә ул?
«Татар гаиләсе / үрнәк алыгыз»
«Азат хатын» күргәзмәсе – Кабан күле буенда
«Сөембикә»нең яңа саны һәм... балчык
Әлфия Миңнуллина: «Әни Казанга яланаяклы кыз булып килгән иде, яланаяк мәңгелеккә китеп бара...»
Фарфор буенча рәссам Римма Газалиеваның шәхси күргәзмәсе
Укучыга таба яңа адым: «Сөембикә»нең февраль санын тәкъдим иттек