​КҮЗ ЯШЕ АЧЫ БУЛА (5)

Гөлнур АЙЗАТ

Беренче өлеш:http://http://syuyumbike.ru/medeniyat/proza/?id=3996
Икенче өлеш: http://syuyumbike.ru/medeniyat/proza/?id=4016
Өченче өлеш: http://syuyumbike.ru/medeniyat/proza/?id=4040
Дүртенче өлеш: http://www.syuyumbike.ru/medeniyat/proza/?id=4054


Иртән Сәяры шалтыратканда, Гадиләдә тулгак ачысы башланган иде.
– Бүген хәбәр көтәрсең. Теләктә, догада тор! – диде дә телефонын янына куйды.
Гадиләнең бөтен тәне калтырый, маңгаена чикләвек зурлыгы салкын тир тамчылары чыга, эченең каты авыртуына тешләрен кысып түзә. Бала таптыручы Суфия хатынның пульсын, кан басымын бик еш тикшереп тора.
Бала табарга җыенган Гадиләгә инде ничәнче тапкыр:
– Бәлки кесарево ясап алырбыз балаларыгызны? – дип сорый.
Хатынның ризалыгын ала алмагач, кабат палатадан чыгып китә.
Гадилә тәрәзәгә карады. Йомшак кына ак кар төшә. Каршы яктагы хастаханә түбәләренә ап-ак кар яткан. «Менә бит, түздем, көттем, ап-ак кар яуган чакта ак теләкләремне Ходаем кабул итәр!» – дип үз-үзен тынычландыра. Корсагында игезәкләре шул аклыкка чыгарга омтыла, тәненең бөтен күзәнәкләре авырта сыман. Ачы, бик ачы шул тулгак ачысы!Авыртуларын басар өчен, Гадилә тирән итеп сулыш алып та карый. Бөтен оча сөякләрен кемдер кыскыч белән тартып аерган сыман!» Яраббым, Яраббым, Ходаем, исән балалар тудырыйм, үзең булыш, Яраббым! – дип, минут саен бер теләкне кабатлый торгач, хатынның авызы кипте. Иреннәренә юеш кулъяулыгын тидереп алды да, акрын гына бөтен гәүдәсен сыйпарга тотынды.
Ишек ачылды. Суфия Насыйровна икән!
– Батырлыгыгызга тора-тора сокланам, Гадилә апа! Бала тудыру бүлмәсенә күчәбезме? Озакламас баһадирларыгыз! Исемнәр уйладыгызмы соң әле, сөйләшегез сез балаларыгыз белән, шулай сезгә дә җиңелрәк булыр, аларга да!
– Уйладык. Ирем кызыбызга Мәрьям дип куштырасы килә. Ә мин улыбызга Мөнир дип кушарга уйладым. Гадилә инде дөньяга туарга ашкынган сабыйлары белән сөйләшеп алды: бәгырьләрем, әниегез тырышыр, бик тырышыр, сез генә исән булыгыз!
Бала тудыру өстәлендә мәхшәр башланды. Хатын анда менеп ятуга, суы китте. Суфия Насыйровна янында ярдәм итеп торучы ике яшь шәфкать туташы кирәк әйберләрне барладылар.
– Гадилә апа, сез курыкмагыз гына, курыкмагыз. Йә, әйдә, матур итеп, бар көчегезгә көчәнегез әле. Беренче килүче балагыз арты белән килгән бугай. Әйләндерергә инде соң, аның артыннан ук икенчесе тора, аңа зыян китерербез дип шикләнәбез.
Гадилә иреннәрен тешләде. «Арты белән, арты белән... Табибәнең соңгы сүзләре аны айнытып җибәрде. Арты белән килгәч, бала икегә бөкләнгән була ич инде! И Раббым, үзең ярдәм ит!
– Бала арты белән кысылган булса кирәк, Гадиләнең көчәнерлек көче инде азая бара.
– Гадилә апа, йәле, бирешмибез, әйдә, сез бит батыр хатын, ничә ай көткән бәхет кошларын кулдан ычкындырабызмы? Йәле, йәле, мин дә булышып җибәрим, – дип, Суфия Насыйровна бала туарлык итеп берничә кисемтә ясап ала.
– Бер, ике, өч! Тирәк итеп сулыш ал да булыш безгә, әни кеше! Гадилә иреннәрен тешләп диярлек бер ыргылып алуга, нәни йомгак аваз сала.
Үәәәә, үәәәәә. үәәәәә!
Гадиләнең күзләрен шатлык яшьләре күмә.
Акушер ханым, малайның кендеген кисеп бәйләп куйгач та, бераз бишниләнеп торган баланы кулына күтәреп, бәхетле анага күрсәтә:
– Малай, Гадилә апа, улыгыз бу! Менә бөтен матур органнары бар үзендә, сөбханалла!– дип, кечкенә йомгакны Гадиләнең баш янында ук әйләндереп күрсәтте. Йәле үлчәп тә карыйк үзен! Кызлар баланы тиз генә марганцовкалы алсу су белән чайкатып төрделәр дә үлчәүгә куйдылар.
– 2300 грамм, Суфия Насыйровна!
– Игезәк бала өчен әйбәт бу, кызлар! Чиратта кыз көтәдер безне...
Гадилә, әйтерсең лә, сөйләү сәләтен җуйды, берни әйтә алмый. Күңеле тулы кичереш, сүзләр булса да, хәлсезлек үзенекен итә булса кирәк.
Биш-алты минут вакыт хатынга бер гомер озынлыгы тоелды.
– Гадилә апа, әйдә, җан кисәгем, тагын бер сикереш ясап алыйк инде. Балагыз килгән монда, тик аяклары белән килгән шул, малайны тибеп чыгарган бугай кызыгыз, – дип, Суфия шаяртып алды.
Гадилә, артта басып торучы кызларның:
– Бу карт апа ник шулхәтле нужара инде, кемгә кирәк инде игезәкләр, әле бит картаеп беткәч... Ничек үстерә инде бу аларны, игезәкләр бик нормальный да булмый бит әле алар, йә акылга зәгыйфь, йә авыру булалар… аңламассың бу хатын-кызларны! – дип сөйләшкәннәрен ишетте.
Гадиләнең чигәләре каты кысып куйды. Суфияның тавышы каяндыр ерактан ишетелә кебек:
– Гадилә апааааааа!... Гадилә никадәр тырышмасын, хәлсезләнгән куллары өстәл тотынгычыннан аерылды, гәүдәсен үзе тотар хәле беткәннән-бетә барды. бераздан бөтенләй аңын җуйды. Гадиләнең тын алганын күреп, Суфия Насыйровна, шәфкать туташларына ананы ничек тә аңга китерергә кушты.
– Гадилә апа! Суфия Насыйровна хатынның чигәләрен туктаусыз ышкыды. Тагын берничә минут ана суламаса, балага туу тагын да авыр булачагын акушерка бик яхшы аңлый, кислород җитмәүдән баланың хәле начараерга мөмкинлеге бөтен авырлыгы белән күз алдыннан узды.
Бала «менә туам, менә туам», дип торганда... Суфияның эшләү практикасында мондый хәлләр сирәк була. Игезәкләрне дә дүртенче тапкыр гына таптыруы. Кыскычлар белән баланы тартып алып буласын белсә дә, балага зур зыян китерүдән куркып, ананың үзеннән таптырасы килүе дә юкка түгел-Суфияга Ходай бала табу насыйп итмәде. Дистә елдан артык акушерка булып, күпме балага тормыш бүләк итүдә турыдан-туры катнашса да, үз күкрәгенә кысып баласын имезә алмады шул. Һәр бала туган саен тормышының бу үкенечле мизгелләре аның бәгырен телә, һәр анага ничек тә ярдәм итәсе килә.
    Гадиләнең баласы җайсыз килгән. Бер аягы бөкләнеп эчтә калган. Суфия Насыйровна баланың аякларын тигезләп, әйләндереп карарга уйлаган иде, хатынның тирән сулыш алуы сөендереп куйды. Димәк, аңына килә, баласын үзе таба алачак! Шөкер!
Гадилә авырлык белән генә күзләрен ачты:
–Балам исәнме?
–Гадиләкәем, исәнлеген исән. Бераз тырышырга кирәк тагын, – дип хатынның маңгаена чыккан эре тир бөртекләрен сөртеп алды.
Вакытка күз иярми – биш минут узмагандыр, Гадиләнең кызы аваз салды. Хатын да, Суфия Насыйровна да җиңел сулап куйдылар. Бала сау-сәламәт туды, азрак кызылын кызыл, әмма бар ягы да камил, төгәл иде.
– Иремә хәбәр итәсе иде, – диде Гадилә.
– Азрак хәл алыгыз, үзегез үк шалтырата аласыз, кадерлем, – диде табибә.
Шундый көтеп алган балаларның колак сөенчесен ничек алмыйча түзәргә кирәк? Гадилә иренә шалтыратты.
– Сәярым, Сәярым, Мәрьямебез белән Мөниребез бар бит!
      Хатыны әйткән хәбәрдән ир сүзсез калдымы, телефоннан җавап ишетелмәде. Ир олыгаеп беткән көнендә шатлыгыннан елый иде булса кирәк. Бер-ике минутка сузылган бу тынлык бигрәк озак тоелды, әйтерсең лә, бер гомер!
– Батырым минем, ай батырым! – диде ире, тынлыкны бозып. Өйгә өч бәхет булып кайтасы көннәрне генә көтәсем кала! Ничек балалар, үзең?
– Аллаһыма мең шөкер, Сәярым!
– Йә, ял ит, иртәгә бераз хәл алгач та, иркенләп сөйләшербез, Гадиләм, яме! – диде ир.
Гадилә үзендә чынлап та көч арткан сыман сизде.
Иртән игезәкләрне күтәреп, палатага шәфкать туташы килеп керде.
– Йә, кайсыннан башлыйбыз, Гадилә апа? – диде кыз.
Гадилә пеленкага чорналган ике «бәхет кошы»н ике кулына алды. Кызы авыррак та, түгәрәгрәк битле дә икән! Шушы тере йомгаклардан да якын җир йөзендә беркем дә юклыгын хатын тагын бер кат йөрәге аша кичереп, балаларның әле берсен, әле икенчесен үбеп алды. Улларын беренче имезергә уйлады.
Малай бик ашамчак булырга охшамаган әле монда: күзләрен челт-челт китереп, бер-ике тапкыр гына ими суырды да, йоклап та китте. «Йә инде, улым, әтиеңнең ярдәмчесе буласы егет ич син, шулай ялкау булмаслар. Әйдә әле тагын бераз ашап алыйк, йөрәк җимешем!» – дип, Гадилә әллә нинди дару исләре аңкытып торган улының маңгаеннан үбеп алды. Нинди тәмле, нинди татлы бу үбү! Моны аңлар өчен җир йөзенә баһадир тудырган ананың күзләрендә кабынган очкыннарны күрү дә җитә! Караватта әнә кызы чират көтеп тора: «Әнием, кайчан мине имезәсең инде, минем бик ашыйсым килде, үсәсем килә, тизрәк, тизрәк!» –дигән сыман каты гына тавыш чыгарып елап ала. Улы Гадиләнең үзенә тарткан бугай – бит-йөз торышлары да шулай. Улын яткызып, кызын кочагына алды. Кызы чынлап та бик ачыгып килгән – йотлыгып-йотлыгып имә башлады. «Карале, син болай булсаң, туганыңа да мәми калдырмассың, вәт ашамчагым, чупырдатып кына тора, әрсезем!» – дип кызының алсу бит алмаларын үбеп куйды. «Әтиләре ничек йоклады икән, әле бу бөтерчекләрне күрсә, бөтен эшен онытыр», дип уйлап куйды хатын. Балаларны палатадан алып киткәч тә, Гадилә беренче эш итеп иренә шалтыратты. Тик никадәр көтсә дә, телефонны алучы да, җавап бирүче дә булмады. Сәяры йоклап ятамы, ник алмый икән? Хатын борчыла ук башлады. Көтеп-көтеп тә җавап булмагач, иртә таң дип тормады, каенсеңлесе Фәнзирәгә шалтыратып карарга булды.
– Фәнзирә акыллым, хәерле иртәләр! Абыең нишләптер телефонын алмый, берәр җиргә китәргә уйламаган идеме? Каенсеңлесе, гомер булмаган хәл –  беравык исәнләшмичә дә, җавап бирмичә дә торды.
– Исәнме, апа! – Фәнзирәнең тавышы әллә нишләп кылтырап чыга.
– Авырып киттеңме әллә, наным?
– Юк, исән без, тик менә... тик менә... сеңлесе кычкырып елап җибәрде. Гадилә ни уйларга да белмәде.
– Ни булды? Кем? Абыең белән берәр нәрсә булдымы әллә? – дип кычкырып җибәргәнен дә сизми калды.
– Апа, без сиңа төнлә шалтыратмадык инде, абыйның бераз кәефе китебрәк тора бит әле!
Гадилә, кичә иренең бик аз сөйләшүенә аптыраган иде шул, димәк, авырып йөргән. Шул яңа өй дия-дия, бөтен саулыгын ашап бетерде инде ире. «Игезәкләребезне яңа нигезгә – улыбыз Инсаф хыялланган нигезгә алып кайтмасам, исемем Сәяр булмасын!» дип еш кабатлады соңгы араларда. Хатыны Казанда ятканда, йортны өлгертте, сеңелләре, кияүләре дә булышты. Гадилә хәлләрен сорашканда да: «Бар да тәртиптә, Гадиләм, син борчылма гына. Бер дигән өй килеп чыкты!» – дип, хатынын гел сөендереп, үсендереп кенә торды.
– Фәнзирә, абыеңа ни булды? Фәнзирә озак кына дәшми торды. Күрәсең, әйтергәме-юкмы дигәндәй, ире белән киңәшләштеме, җавап кайтармады.
– Наным, газаплама, әйт, ни булды Сәярга?
Сеңлесе елаудан туктый алмады. Телефонны кияүләре Самат алды.
– Гадилә апа, Сәяр абыйга инсульт булды бит әле. Кичә төнлә. Без белмәгән дә булыр идек. Кичә йортка бала караватлары кайтардык та, Фарис анда кунып калды. Кич тугызларда Фәнзирә шалтыраткач, телефонны абый түгел, Фарис алган.
– Әни, әни, Сәяр абый ник караватка ятмый ул, идәндә ята, – дигән. Аннары малай кычкырып елап җибәргән. Шул, хатын белән кечкенәсен дә алып сезгә киттек. Барсак... Ир туктады. Гадиләнең йөрәге чәнчеп куйды, әйтәм аны төне буе пошынып чыкты. Күңеле сизенгән сизенүен, тик нәрсәгә юрарга гына белмәде.

Гадилә чак кына телен әйләндереп:
– Сәяр исәнме? – дия генә алды.
Җавап бик озак көттерде... Телефондагы тынлык Гадиләнең бөтен тәненә мең энә кадаган төсле чеметтереп алды, кул-аяклары оеды.
– Сәярым исәнме? – диде ул калтыраган тавыш белән. – Исәнме? Самат, дөресен әйт, наным, исәнме Сәярым?
– Чәчәк апа, әлегә...
– Ничек әлегә? Минем аны күреп каласым килә... Бик килә... мине чыгаруларын сорыйм, килеп алыгыз, Самат энем! – Хатынның тамак төбенә төер утырды, сүз әйтергә дә бирми, йотылмый да... 
– Ярар, Чәчәк апа! Ир артыгын әйтмичә, телефонны куйды.
Гадилә палатадан чыгып, табиб бүлмәсенә атлады. Суфия Насыйровна, хатын бәхетенә, урынында иде. Гадилә ире белән булган хәлне сөйләп биргәч тә, табибә каршы сүз әйтмәде. Гомер баскычларына бергә менгән тормыш юлдашын, бәлки, соңгы юлга озатырга туры килер, кем белә – шуңа кизү торучы шәфкать туташына игезәкләрне тикшереп, барлык документларын тутырып, чыгарырга әзерләргә кушты.
Ике сәгать эчендә ниләр генә уйламады Гадилә – кыңгыраулы обой алган мизгелләрдән алып, Сәярның соңгы көннәренә чаклы вакыт елгасында акты да акты... 
Шулкадәр көтеп алган игезәкләрне бала тудыру йортыннан ничек матур итеп алып чыгу минутларын шулай күз алдына китердемени ул?! Берсен үзе, берсен Сәяры күтәреп, шикләнеп караган теге шәфкать туташлары яныннан горур гына чыгып китәсе дә килгән иде. Әмма... Һәрнәрсәгә Ходай кодрәте шул!
Юлда Самат белән сөйләшми генә кайттылар. Тик менә Мөнир белән Мәрьям генә әле күрергә дә өлгермәгән әтиләрен югалтудан куркыпмы, башта икәүләп еладылар да, аннары изрәп йоклап киттеләр.
Юл бигрәк озын тоелды. Гадилә ирен күреп калырга, күзләренә карап җылы сүзләрен әйтергә ашыга. Шәһәргә кергәч тә, Самат машинаны яңа нигезгә таба бормакчы булган иде, Гадилә икеләнергә урын калдырмыйча:
– Юк, өйгә кайтмыйбыз, Сәярым янына, туры Сәярым янына кайтабыз! – диде.
Игезәкләрнең берсен Самат, берсен Гадилә үзе күтәреп, хастаханәгә керделәр.

Реанимация бүлеге табибы Шамил Госманович Гадиләне танып калганга, артыгын берни сорашып тормыйча, балаларны күрше палатага – шәфкать туташларына калдырып, Сәяр янына узарга рөхсәт бирде.
– Шамил Госманович, ирем исәнме?
– Өмет бар. Сул як миенә паралич булган, шуңа уң як аяк-кулы эшләми. Үзенең аңга килүен бераз көтәргә кирәк булыр. Бер тәүлек дигәндә аңына килсә, яшәргә өмет бар, Гадилә.
– Миңа янында утырып торырга, аз булса да янында булырга рөхсәт итегез әле. Бәлки... бәлки ул мине ишетер дә айнып китәр... Табиб каршы килмәде. Күп газаплар кичереп тә сынмый калган бу көчле ханымга аның соклануы зур иде булса кирәк.
Шамил Госманович палатадан чыгып киткәч тә, Гадилә Сәярның ак маңгаеннан сыйпап куйды. Иренең маңгае шундый кайнар иде, хатын тетрәнеп куйды хәтта. Иренең температурасы 40 градус та бардыр – кулны пешерерлек иде. Гадилә табибның сүзләрен исенә төшереп, ирнең уң як кулын учларына алды – бармаклар, чыннан да, хәрәкәтсез иде. Гадилә сак кына Сәярының бармакларына иреннәрен тидерде – бик-бик якын иде аңа бу кеше!
Иренә исәнлек, тормыш теләп дога кылырга булды. Сабыр иде Гадилә. Намаз укыган чакларында да Пәйгамбәрләргә хас булганча, искиткеч сабырлыгы ирен дә таң калдыра иде. Бервакыт Гадиләгә ире сөйләгән сүзләр хатынның хәтерендә яңарды. Ул, Гадилә бераз чирләп торганда, Сәяр хатынының баш очына утырып сөйләнгән нотык иде.
– Гадиләм, беләсең бит, Пәйгамбәребезнең тормышы да күп җәфа-газаплар,  чиксез кайгы-хәсрәтләр кичереп узганын беләбез бит. Ул Аллаһының иң соңгы пәйгамбәре, сөекле колыдыр. Дога кылса, Аллаһы Тәгалә аны шунда ук бу җәфалардан коткарыр иде. Әмма ул барлык кыенлыкларны сабырлык белән кичергән.
Пәйгамбәребез бервакыт авырып ятканда, бер төркем хатын-кыз аның хәлен белергә килгән. Ул бер су савыты сорап алган һәм аны бер агачка асып, астына кереп яткан. Хасталыкның тәэсирен киметү өчен суны өстенә тамыза башлаган.  Хатыннарның берсе:
– Әй, Аллаһының илчесе, хәлең яхшырсын өчен Аллаһыга дога кыл, – дигән. Аллаһының илчесе:
– Шуны онытмагыз, инсаннарның иң күп бәлагә дучар булганнары –  пәйгамбәрләрдер. Башкалар – алардан соңдыр, – дигән. Менә син дә, кадерлем, сабыр ит, авыру уза ул, көтә генә белергә кирәк, – дигән иде Сәяры.
Нишләп исенә бу вакытны төшерде әле?! Әйе, көтәр, көтәр. гадилә, кирәк икән бер көн, ике-өч, айлар. еллар буе, тик ире генә исән булсын.
Гадилә иренең күзләренә карап, хәрәкәтсез кулын үзенең күкрәк турысына куеп, дога укыды:
– Әллааһүммә иннии әгуузү бикә мин зәвәәли нигъмәтикә вә тәхәввүли гаафийәтикә вә фүҗьәәти нигъмәтикә вә җәмиигый сүхътыйкә (Аллаһым! Нигъмәтеңнең кинәт бетүеннән, биргән исәнлекнең китүеннән, көтмәгәндә кайгы килүдән һәм бөтен газабыңнан Сиңа сыенамын.) Шул чакта иренең керфекләре дерт итеп селкенеп куюына игътибар итте.
– Сәярым, мин монда, синең яныңда, балаларыбыз да күрше бүлмәдә генә... Гадилә акрын гына иренең чәчләренән сыйпап куйды. Хатынның күзләреннән яшь тамчылары талчыккан йөзе буйлап агып киттеләр…
Гадилә иренең хәрәкәтсез бармакларын яңагына куйды. Кайчандыр бу куллар аны назлаган, бик бәхетле иткән мизгелләрне хәтерләде. Бу куллар аңа туй күлмәге кигезде, иң зур бәхет – ана булу бәхетенең иң кадерле минутларын уртаклашып, уртак бәхет йомгагын – уллары Инсафны күтәреп йөрде. Бу куллар бакчаларындагы бәхетле сыерчык оясын ясады, бакчаны гөл итте. Бу кулларда хезмәт тәменең бөтен булганы язылып калган ләбаса! Ә хәзер?. Хәзер бу куллар, бармаклар хәрәкәтләнмәсләрме, Гадиләсен хуш исле чәен ясап бирмәсләрме, яңа туган игезәкләрен яратып күтәреп йөрмәсләрме? Хатынның моңа һич ышанасы килми. «Сәярым, җан кисәгем, күзләреңне ачсаң икән, бәхетле елмаеп, учларыңа кулларымны алсаң икән... Әле бит әтиләрен күрү бәхетенә төенмәгән улың белән кызың янәшә генә синең күзләрең ачылуны, йөрәгең тибүен көтә, Сәярым!» – Гадилә пышылдап кына иренең күзләренә карап, күңел хисләре өермәсен кузгатты. Иренең колак төбендә үк: «Сәярым, мин көтәм, балаларыбыз көтә, ишетәсеңме, зинһар, ач күзләреңне! Без яратабыз сине, бик-бик яратабыз, кадерлем!» – дип тезде дә тезде. Иренең йомык күзләреннән ике яшь тамчысы чыгып, бите буйлап тәгәрәп китте. Димәк, Сәяры ишетә! Гадилә бөтен уңайсызлануларын онытып, иренең хәрәкәтсез калган битләреннән үбәргә тотынды. Терелсен генә, кабат аякка гына бассын. Бу минутларда Гадилә таулар күчерергә әзер иде. Сәярның күз яшьләре бигрәк тозлы икән – хатын иренең битен үпкәндә шуны тойды. Бу гомердә аккан яшьләр инде күл булгандыр, Инсафын югалткач та яшәүдән туйган, тормышының матурлыгын күрми башлаган иде шул Гадилә. Ә монда тагын да зуррак сынаулар көткән икән!
 Ишек ачылды. Табиб кергән икән! Гадилә өмет тулы күзләре белән Шамил Госмановичка карады.
– Игезәкләребезгә әти кирәк, бик кирәк, Шамил Госманович! Сәярым бит әле аларны сыңар тапкыр да күрмәде, юк, ул аларны күрми торып күзләрен ачмый торып бу дөньядан китәргә тиеш түгел, түгел, ишетәсезме?! – дип, Гадилә, табибның күкрәгенә башын куеп елап җибәрде.
– Тынычланыгыз, узар, инсульт сул як баш миенә бәргән очракта кеше исән кала. Көтик аз гына. Әле безнең бераз вакытыбыз бар. Ә сез, барыгыз. күрше палатага – балаларыгыз янына! Имезегез, үзегез дә азрак тынычланыгыз юлдан соң, сезгә болай каты борчылырга ярамый, сөтегез бетәргә мөмкин бит! Аннары игезәкләргә ни ашатырсыз?
Шамил Госмановичның акрын гына, салмак кына шулай юатуы Гадиләне чынлап та бераз тынычландырды, ул күз яшьләрен сөртеп, игезәкләре янына чыгып китте.
Гадиләнең кесә телефоны шалтырады. Фәнзирә икән.
– Чәчәк апам, хәлләрегез ничек? Үзең, балалар?
– И, бәгырь, безнең хәл хәл инде ул, тик менә абыең гына...
– Мин Фирдәвес апа белән сөйләштем, улыбызны аңа калдырып торам да хәзер киләм сезнең янга. Игезәкләрне хастаханәдә тоту килешмәс, алар өйгә кайтырга тиеш, син калырсың абый янында, кирәк булса, мин дә имезеп тора алам бит балаларны. Сөтем җитәрлек минем, Чәчәк апа, ярыймы?!
Гадилә каенсеңлесенең шундый киң күңелле булуына тагын бер кат күңеле булды. Фәнзирә – туганнар арасында бер шундый ихлас, игътибарлы, кече күңелле.
– И алтынгынам, Алланың рәхмәте яусын сиңа, тик... белмим шул... әтиләренең күзе ачылганда, балалар яныбызда булсын дигән идем инде.
– Абый уяныр, Алла боерса, Чәчәк апам, айнырга тиеш ул. Балалары хакына, – диде Фәнзирә.
Гадилә, балаларны имезеп, Фәнзирә белән Саматка биреп озаткач та, Шамил Госманович янына керде.
– Өмет бармы?
– Сәяр аңына килде бит! Тик әле сөйләшә алмый, паралич шулай итә. Уң ягы хәрәкәтләнмәве дә тора-бара узар дип уйлыйм, – диде табиб. Гадиләнең йөрәген нидер чәнчеп куйды.
– Сулыш алуы авыр әле аңа. Аңындагы кеше сөйләшә алмагач та, стресс ала, борчымагыз әлегә. Төштән соң керерсез.
– Мин дәшмәм аңар, карап кына чыгыйм инде, доктор, күземнең чите белән генә, бер генә тапкыр! – дип үрсәләнде хатын. Доктор шулкадәр инәлеп сораган хатынга каршы килә алмады.
Гадилә песи кебек акрын гына атлап, палатага узды.
Иренең күзләре йомык иде, әмма тыныч кына сулый, авыр гына ыңгырашып куя, башы бик авырта, күрәсең, чигәләре тартышып куя.
Гадилә, иренең чәчләреннән акрын гына сыйпап алды. Бераз уйланып торганнан соң, сул як колагына иелеп:
Әтиебез, без кайттык, синең тизрәк торып безне яратканыңны көтәбез... Улың Мөнир, кызың Мәрьям… Сәярым, Сәярымммммммммммм...
Ирнең керфекләре авырлык белән генә күтәрелде. Гадилә, шатлыгыннан, үз-үзен белештермичә кычкырып ук җибәрде:
– Доктор, Шамил Госманович, ул күзләрен ачты. Палата ишеге ачылды. 
– Мин бит сезне кисәткән идем, Гадилә! Аңа лишний стресс кирәкмәс иде. Үз җае белән акрынлап кына аңына килергә тиеш ул! Сәярның күз карашы бер ноктага төбәлгән, яндагы кешеләргә игътибары юк иде әле.
– Гадилә, чыгып торыгыз! – диде табиб.
– Юк, юк, ул бит күзләрен ачты, калыйм инде, мине күргәч тә , бәлки, тагын да үзгәреп китәр, Шамил Госманович, зинһар.
Сәярга массаж ясарга керештеләр. Ирнең сөйләме ачык түгел, нидер әйтмәкче була, әмма теле көрмәкләнгән, аңлата алмый иде. Табиб белән шәфкать туташы чыгып киткәч, Гадилә кабат ире янына килде. Сәяр, аны беренче күргәндәй, аптырап карап торды. Хатын иренең кулларыннан алып:
– Җаным, бу мин– кыңгырау чәчкәң Гадиләң бит! – диеп такмакларга тотынды. Сәярның уң як бите тоймый иде булса кирәк, Гадилә җиңел генә үбеп алгач та, йөзендә бернинди үзгәреш сизмәде. Бераз шулай утыргач, Гадилә иренең маңгаена кагылып куйды. Кызулыгы кими төшкән, болай булса, алга табарак хәлләре, дип, үзен юатты.
Берничә минут узгач, Шамил Госманович хатынны палатадан чакырып алды.
– Бүгенгә эмоцияләр җитәр! Гадилә, балаларыгыз янына кайтыгыз! Күзен ачкач, димәк, өмет бар! Иртәгә тагын бер тапкыр кереп чыгарсыз, килештекме? – дип, башка сүзгә урын калдырмый, табиб хатын белән саубуллашты.
Хастаханәдән чыгып барганда, бер ир аңа сәлам биреп узды. Башын күтәреп караса, Газинур икән!
– Исәнмесез, Гадилә апа!
Гадилә дәшмәде. Улы Инсафның гомерен өзгән бу кеше белән аның алыш-биреше булмас!
– Сезнең каргыш төште бугай безгә! Менә сөенегез инде! Балабыз үле туды!
Гадилә Газинурның кулындагы төргәккә күз ташлады.
– Минем беркемне дә каргаганым юк, энем! Каргыш бит ул кире үзеңә әйләнеп кайта! Гадилә, инде узып китәм дигәндә, артта ирнең уфтанулы зарын ишетте:
– Шундый көттек бит хатын белән, шундый көттек! Менә хәзер авылга алып кайтып барам... үлгән улыбыз. туарга да берәр ай гына калып бара иде бит!Сезнең күз яшьләре генә төште инде бу балага, Гадилә апа, сезнеке генә!
Гадилә Газинурга җавап кайтармады. Үз хәле – хәл, күз алдында хәрәкәтсез яткан ире!

Мәчет яныннан туктамыйча гына узып китә алмады. Башындагы яулыгын чәчләрен күренмәслек итеп бәйләде дә, эчкә узды. Җәлил хәзрәт мәчеттә үзе генә иде.
– Әссәламегаләйкем, хәзрәт!
– Вәгаләйкемәссәлам, ханым! Ни йомыш иде?
– Хәзрәт, ирем бик авыр хәлдә. Бакыйлыктагы Инсаф улыбыз да дога өмет итеп ята торгандыр. Әтисен үзе янына алмасын иде. Үзем яңа гына игезәк балалар таптым. Балаларыбызны ирем әле күрмәде дә... Исәнлек бирсен иде Ходай, йөрәк җимешләребезне бергәләп үстерергә насыйп әйләсен иде! Гадилә  телдән әйтелеп бетмәгән барлык теләкләрен күңеленнән әйтеп, Җәлил хәзрәткә сәдакасын бирде.
Хәзрәт, хатынга күз төшермичә генә укып, теләкләрен теләде:
Бисмилләһир-рахмәнир-рахим. Әллаһүммә хәфәз сәхибә һәзиһис садакати гәнли әфәти вәл вәлиәти вәгъфир зунувәхү вә әккид, имәнәһү вә аксыйр әмвәләһү вә вәффикһу гәлә хәйри мәкасыйдиһ. 
И Раббым! Ошбу сәдака биргән бәндәгә укылган догаларыбызны кабул итеп алсаң иде, аларның савабын барлык көтеп ятучы әрвахларның рухларына ирештереп, аларны шатландырсаң иде!
Бу сәдака бирүче бәндәне бәлаләрдән, казалардан, афәтләрдән,  авырулардан сакласаң иде, гөнаһларын гафу итеп, иманнарын куәтләндереп,  малларын арттырсаң иде, хәерле максатларына һәм изге теләкләренә ирешергә насыйп итсәң иде! Хәзрәт туктады.
– Исемегез ничек?
– Гадилә мин.
– Йә Раббым! Үзеңнең ризалыгың өчен сәдака бирүче Гадилә ханыма күркәм холык, йомшак фигыль, тулы иман, тынычлык һәм сәламәтлек бирсәң иде. Ире исән-сау терелеп, яңа туган балаларын тигезлектә бәхетле,  шатлыклы озын гомер кичереп, тигез һәм бәрәкатле тормышта үстерергә насыйп итсәң иде!
– Раббәнәә ләә түәәхыйзнәә ин нәсиинәә әү әхътаэнәә. Раббәнәә вә ләә тәхмил галәйнәә исраң кәмәә хәмәлтәһүү галәлләзиинә миң кабелинәә. Раббәнәә вә ләә түхәммилнәә мәә ләә таакатә ләнәә биһ, вәгъфү ганнәә, вәгъфирләнәә вәрхәмнәә, әңтә мәүләәнәә фәңсурнәә галәл-каумил-кәәфириин. – Ирегез терелсен, үзегез көн дә догада торыгыз! – диде дә, китәргә мөмкинлекне аңлатып, баш какты.
Гадиләнең әллә хәзрәт сүзләреннән, әллә күз алдына ирен китереп гаҗиз калудан күзләре яшьләнде.
... ... ... ... ... ...
Сәяр өч атна дигәндә генә янына керүчеләргә аз булса да аңлашылырлык сүзләр әйтә ала башлады. Бүген хастаханәдән ирен чыгарасы булганга, Гадилә аеруча дулкынланды. Әле бит Сәярының балаларны бер тапкыр да күргәне юк. Мөнир белән Мәрьям һәр көнне алга таба – күзләре белән төсләргә, яктылыкка игътибар итә башладылар. Шалтыравык уенчыкларның тавышын Мөнире аеруча ярата бугай. Кызы ашау белән йоклау ягын карый, шуңа күрә ир туганыннан күпкә тулырак, түгәрәгрәк битле дә...
Галия дә иртә таңнан Гаделне күтәреп килеп кергәч, өй балалар тавышыннан гөр килде. Гадилә янында бөтерелеп йөрүеннән үк, Галиянең шатлыкларын сизеп алды. Баласы инде тәпи атлап киткән, Инсаф белән никах укытып, матур гына яшәп яткан яшь әнинең сөенечләре йөзенә кунган, йөрешләрен, сөйләшүләрен үк үзгәрткән иде шул!
Гадилә бәлеш белән кайнашканда, Галия балалар белән мәш килде, кайсының ыштанын алыштырды, кайсына имезлек, кайсына уенчык – тиендәй бөтерелде генә!
– Гадилә әни, Сәяр абый игезәкләрне күргәч тә, ни дияр инде, ә?
– Белмим шул, – диюдән узмады Гадилә.
– Кайттылар! – Йорт янына килеп туктаган машинаны беренче Галия күреп алды.
Сәярны ике яктан култыклап, Инсаф белән Самат өйгә алып керделәр. Үзе төзегән өйгә рәхәтләнеп ике аякта атлап кына түгел, йөгертеп кереп, хатынын, балаларын кочаклап алу турында хыялланган ирнең күзләре дымланган иде.
Инсульттан соң уң аягы бик атларга теләми шул ирнең. Уң кулы да терсәккә кадәр генә күтәрелә, бармакларын катырып куйган диярсең, селкенәселәре килми.
Әтиләре кайтканны сизгән кебек, игезәкләр беравыздан кычкырып елап җибәрделәр, әйтерсең лә, «Без монда, без кайттык, әти, син кайда йөрисең, безне ярат инде!» – диләр. Гадилә белән Галия кечкелдүкләрне иргә каршы күтәреп чыктылар. Әнисенең тагын бер бәби күтәреп торуына үпкәләп,  диван янында тотынып басып торучы Гадел кычкырып елап җибәрде. Сәяр алдында ачылган бу манзарадан әллә хәйран калды, әллә әйтер сүз эзләде-берара тын торды, аннары:
– Болллл... ар баррр... да безз... неке... ләррме? – дия генә алды.
Ирне акрын гына диванга таба алып киттеләр. Гадел әтисен күреп алуга, аңа таба килә башлады. Үзе елавыннан шунда ук туктап:
– Әттттә-тә, дип такмакларга тотынды. Инсаф улын кулына күтәрде. Сәярны дивандагы мендәрләр белән акрын гына терәп утырттылар. Ирнең ике ягында ике бала күтәреп Гадилә белән Галия басып тора.
– Сәярым, бусы улыбыз Мөнир, – дип, Гадилә иренең йөзе янына ук баланы китерде.
– Мө. Ниррр! – ир сул кулы белән баланың кулларына үрелде. Аның йөз мускуллары тартышып куйды. – Мөнирр! У... лым! Кулы калтыравыннан ирнең хисләрен аңлап була иде. Галия Сәяр абыйсы янына иелде дә:
– Ә бусы кызыгыз Мәрьям! Сәяр, яралы бөркет сыман, алга тартылмакчы булып сузылды, аның кызын да бик сөеп карыйсы килде.
– Мәрррь... ям, матуррр...кызз! – диде ир. Гадилә, өйдәгеләрдән тарсынмыйча, иренең маңгаеннан үбеп куйды.
– Әтиебез, без сиңа күңелсезләнергә ирек бирмәбез, елап булса да аякка бастырырбыз, шулай бит?! – диде. Иренең бите буйлап аккан күз яшьләрен улы Мөнирнең кечкенә бармаклары белән сөртеп алды 
Ел буе хуҗаларын көтеп ямансулаган яңа нигез бәхет нурларына коенды.

Эпилог
Сәярга дәвалау курслары билгеләделәр. Кинезотерапия (дәвалау гимнастикасы һәм физкультура), уң якка тулаем массаж, психолог, логопедларның да ярдәме тиде. Ир, биш ай дигәндә, үзе йөри башлап, Гадилә бакчада кайнашканда, балаларны карап торырылык хәлгә килде. Уң кулын күбрәк хәрәкәтләндерергә теләп, игезәкләрнең һәр адымын, һәр кыланышын аерым блокнотка яза барды. 
Галия белән Инсаф матур гына яшәп киттеләр. Уллары Гаделгә иптәшкә бик матур бер кызчык – Гүзәлне алып кайттылар. Яңа йорт өлгертеп, әбиләрен дә үзләре янына алып, тулы тормыш белән яшәп яталар.
Газинур ике баласы үле тугач, хатынын аерып җибәрде дә ялгызы гына яши. Булган хәлләрдән соң, Сибгатуллинның хатыны акылга җиңеләеп ярты ел яшәде дә, асылынып үлде. Ир исә постыннан төшерелгәч, бик диндар картка әйләнеп, мәчеткә йөри башлады. Түгәрәк сакал җибәрде, башыннан түбәтәен төшермичә, күп вакыт ашларда үзенең элеккеге ораторлык сәләтен эшкә җигеп, намус, мәрхәмәт турында килүчеләргә вәгазь укый торган булып китте.