​Хәреф танырга өйрәнәбез...

Хәзер әти-әниләр балаларын мәктәпкә кергәнче үк хәреф танырга, укырга, язарга өйрәтергә тырышалар. Әгәр дә баланың моңа теләге булмаса, кулына ручка тотып, хәрефләрне язарга өйрәнмәсә, алар нык борчылалар, «мәктәптә авыр булачак», дип хәвефләнәләр. Ләкин, баланың теләге булмаса, аны мәҗбүр итеп, куркытып, тиргәп өйрәтү файдасыз. Ул уңай нәтиҗәгә китерми. Ата-ана иң башта нәниендә хәрефләргә карата кызыксыну, аларны өйрәнәсе килү теләге уятырга тиеш. Ә моның иң ышанычлы юлы — бала белән бармак уеннары уйнау. Язганда кул-бармак мускулларының җитез һәм ритмик хәрәкәт итүләренә ирешү өчен түбәндәге уен күнегүләренең әһәмияте зур:
• эре һәм вак төймәләрне төймәләү, чишү;
• җеп йомгакларын сүтү, чорнау;
• төрле озынлыктагы һәм киңлектәге тасмаларны бәйләү, чишү;
• баулардан төен ясау, төенне чишү;
• пластилиннан (балчыктан) шарлар тәгәрәтү;
• конструктор уеннары уйнау;
• стаканнан пипетка белән су ­суырту;
• вак уенчыкларны капшап тану;
• ярмалар, җиләк-җимеш орлыклары аралау, чүпләү (мәсәлән, фасоль арасыннан борчак, дөге арасыннан тары);
• мозаика төймәләре белән уеннар;
• төрле зурлыктагы боҗралар, пирамидалар, вак ташлар белән күнегүләр;
• уч төбендә төрле диаметрдагы шарлар тәгәрәтү һәм башкалар.

Моның өчен баланың уен почмагында төсле тасмалар, төрле юанлыктагы баулар, конструктор, мозаика, пластилин, төрле төстәге җеп йомгаклары, җайланмалар, вак ташлар, ярмалар, орлыклар тутырылган тарт­малар булдыру мөһим.
Әлеге предметлар белән күнегүләрне даими, һәр көн саен ясарга кирәк. Ләкин ул баланы ялыктырырлык булмасын, биш-алты минуттан артмасын. Ярмалар, орлыклар һәм башка вак предметлар белән күнегүләр башкару алдыннан балаларга аларны авызга алырга ярамаганлыгын (борынга тыгу очраклары да була) аңлатырга онытмагыз.

Шунысы кызыклы: чит илләрдә вак предметлар ярдәмендә кул хәрәкәтләрен үстерүгә, ныгытуга зур игътибар бирелә. Мәсәлән, Кытайда уч төбендә вак таш яисә металл шарлар тәгәрәтү киң таралган. Кытайлылар мондый шөгыльләр арыганлыкны киметә, организмны сәламәтләндерә, тонусны күтәрә, дип саныйлар. Баланың хәтерен, акыл сәләтен үстерүгә, йөрәк-кан тамырлары эшчәнлеген яхшыртуга, кулларның көчен һәм җитезлеген, хәрәкәт координациясен үстерүгә уңай йогынтысын дәлиллиләр. Япониядә исә уч төпләре һәм бармаклар өчен әстерхан чикләвеге белән күнегүләр үткәрү киң кулланыла. Алар организмны сәламәтләндерүдә алты кырлы карандашны уч төбендә тәгәрәтүнең зур әһәмиятен билгелиләр.

Кулларны язарга әзерләүдә рәсемнәрне, контурлы фигураларны штрихлау да зур ярдәм итә. Моның өчен буяу китаплары (книжки-раскраски) кирәк булачак. Рәсемнәрне төрле юллар белән буяп (штрихлап) була. Мәсәлән, кыска штрихлар белән бер юнәлештә яисә уңнан сулга, астан өскә, өстән аска таба; рәсемнең үзәгеннән башлап түгәрәкләп штрихларга да мөмкин. Шул рәвешле, бала язу язгандагы кебек үк хәрәкәтләр ясый. Ләкин бу аны ялыктырмый (хәреф язганда бала арый). Чөнки ул бу эшне теләп башкара, аның рәсемне матурлыйсы килә. Баланың карандашны (фломастер, ручка) дөрес тотуына да игътибар итегез.

Кулларны дөрес язарга әзерләүнең тагын бер алымы — балалар өчен зур шакмаклы дәфтәрләр булдырып, шунда төрле биремнәр эшләү. Дәфтәрдә балалар гади карандашлар белән төрле таяклар, түгәрәкләр, дугалар ясыйлар, ыргаклы һәм эл­мәкле туры сызыклар сызарга, шул элементларны дөрес тоташтырырга өйрәнәләр. Дәфтәрнең юл башында балалар өчен үрнәк сызым булырга тиеш. Баштарак, балалар авырсынмасын өчен, башкарасы эшне төрткеләр (нокталар) белән билгеләргә кирәк. Бала шуның буенча, шакмакның кырыена чыкмыйча, сызыкларны дөрес итеп сызарга тырыша. Соңрак катлаулырак рәсемнәргә күчәргә була. Мәсәлән, чия һәм суган рәсемнәрен ясап карыйк.

Хәзер инде хәрефләрне танырга өйрәник. Башта хәрефне берәр материалдан бала өчен үрнәк итеп үзебез төзеп күрсәтәбез. Шул вакытта хәреф турында берәр шигырь укылса яисә табышмак әйтелсә — бигрәк яхшы.

Шулай итеп, әгәр дә нәниегез җиде яшькә җиткәндә, уен формасында үзенең бармаклары белән идарә итә алса, өлкәннәр үрнәгенә карап хәрефләрнең образын тудыра һәм аларны сүзләрдә, текстта таный белсә, мондый балага мәктәпкә баргач, уку-язу күнекмәләре җиңел биреләчәк.

 

Татар хатын-кызлары өчен кызыклы язмаларны Сөембикә Telegram-каналында укыгыз


Ошый
Поделиться:
Комментарийлар (0)
Cимвол калды:
Хәзер укыйлар
  • Дус кызымның ире икенче хатын алган  Дус кызыма шулчак әллә нәрсә булды, мышык-мышык елап җибәрде, керфекләренә яккан тушь җебеп, алсу бите буйлап акты. Мин Гөлчәчәкне тынычландырырдай кирәкле сүзләр таба алмадым, ни өчен сорау биргәнемә дә үкендем...
    7631
    1
    53
  • Хата Тормышта бер генә кеше дә хаталардан хали түгел. Без ясаган хаталар бер-берсеннән зурлыгы йә кечкенәлеге белән генә аерыладыр. Кечкенәләре шунда ук онытыладыр. Ә зурраклары, язмышыңны башка сукмактан алып кереп киткәннәре... Алары башка шул. Алары сине гомер буе озата бара...
    5158
    0
    35
  • Ләкләкләр Яз җиткән саен ләкләкләр кайтуын өзелеп көтә башлыйм. Бу кошлар кайткач җиһанга яңа тормыш иңә кебек. Мин өчен бик кадерле алар. Аларга кагылышлы үз тарихым бар. 
    2055
    0
    22
  • Бәхетемне сакламадым Һәр хатын-кызның үз тормыш тарихы, үз ялгышлары, үз үкенечләре. Әмма минем кебек беркатлылыгы аркасында үз бәхетен җимергән хатыннар бар микән ул?!
    3836
    0
    21
Реклама
Соңгы комментарийлар
  • 23 март 2023 - 11:56
    Без имени
    Башта ул үзе генә булганда аңа игътибар күп булган, аннан сез кияүгә чыккансыз, игътибар кими төшкән, бала туган, тагын ныграк кимегән, аңа гына карап тору беткән. Ул бала гына икәнен онытып җибәргәнсез. Сезгә ул инде зур, үчтекиләргә кирәк түгел дип саный башлагансыз. Ә ул балада әкренләп әнә шул көнләшү дә, үпкәләү дә, үртәлү дә барлыкка килгән. Белмим, бу хәлне төзәтә алырсызмы.
    Ничек дуслаштырыйм?
  • 22 март 2023 - 10:47
    Без имени
    «Улымны узем генэ устердем» дигэн суздэн сон ук барысы да анлашылды. Киленне яратмавыгыз хэр суздэн «кычкырып» тора. Вот и гаеп эзлисез
    Оныгым минеке түгел...
  • 22 март 2023 - 09:46
    Без имени
    Менэ бу ирне жэллэп язгансыз, кешенен гаилэ тормышын белмичэ язып булмый бит, юньле ирдэн хатын китми, малаен курергэ тилмереп артыннан чабып йоргэнче, гаилэ бн яшэгэндэ кадерлэрен белеп яшэргэ булган дип тэ уйлап була, остендэге киемен утюклап кию кимэу кешенен узеннэн тора, аяксыз, кулсыз кеше тугел бит ул, утюклап кисен, хатын- кыз эш аты тугел бит ул, баласын карарга вакыты тисэ бик яхшы, ир- ат бала чага тугел, гаилэ коргач ул узе йорттагы ботен кеше очен жаваплы булырга тиеш, хатын жилкэсенэ менеп утырырга тиеш тугел!!
    Бер очрашу
  • 22 март 2023 - 14:07
    Без имени
    Улыгыз баланы яраткач, кысылмагыз. Безкапчыкта ятмый конечно. Ноикенче яктан, кешелэрбит детдомнан да алып устерэ
    Оныгым минеке түгел...
  • 23 март 2023 - 16:39
    Без имени
    Бу язманы бик дулкынланып,тетрэнеп укыдым,Аннан коментарийларны да укып чыктым,торле фикерлэр эйтелгэн,хэрберсе дэ дорестер дип уйлыйм.Куренекле шэхеслэрнен тормышын гади халык белми,курми бит,барысы да ал да гол кебек.Баксан, алай тугел икэн...Боек шэхеслэр бераз эгоистрак булалар шикелле,аларга кубрэк игьтибар кирэк,шуна курэ аларнын гаилэ тормышлары да ,яшэу рэвешлэре дэ бераз узгэрэк,ягьни каршылыклы,ямьсезлеклэр белэн чуарлана.Икенчедэн боек шэхес булыр очен узенне танытыр очен ботен гомеренне шул идеяга юнэлтергэ кирэк.Э ботенесенэ дэ житешер очен бик кочле рух,батырлык кирэктер дип саныйм мин.Андыйлар да бар сэнгать кешелэре арасында.Э шулай да Галимэ апаны актриса буларак бик яраттым,рольлэрен бик оста уйный иде.Э тормышына килгэндэ,нишлисен,беребез дэ эулия тугел,хэрбер кешенен дэ русча эйтмешли свои скелеты в шкафу
    Чибәрлек – матур кешенең сыңар канаты! 
Реклама
«Балалы Солянка» балалар музыкаль премиясе
«Татар гаиләсе / килен-кайнана» бәйгесе җиңүчеләрен котлау тантанасы
«Татар мамык шәле» бренды нәрсә ул?
«Татар гаиләсе / үрнәк алыгыз»
«Азат хатын» күргәзмәсе – Кабан күле буенда
«Сөембикә»нең яңа саны һәм... балчык
Әлфия Миңнуллина: «Әни Казанга яланаяклы кыз булып килгән иде, яланаяк мәңгелеккә китеп бара...»
Фарфор буенча рәссам Римма Газалиеваның шәхси күргәзмәсе
Укучыга таба яңа адым: «Сөембикә»нең февраль санын тәкъдим иттек 
Венера Ганиеваның ире, тавыш режиссеры Камил Фәйзрахмановны соңгы юлга озату