Түз, йөрәк!

 

 

 

 

Бик пөхтә, төгәл шагыйрьләр бар. Андыйлар шигырьләренең туган елын көненә, хәтта сәгатенә кадәр теркәп баралар. Беренчедән, үз иҗатыңа мондый игътибарның кирәклеген мин соңрак аңладым. Икенчедән, яңа шигырьләремнең датасын яза башласам да, китап чыгарганда бертөрлелекне саклап, билгеле булганнарын да төшереп калдырырга туры килде.  Ә менә «Безнең күңел» дигән шигыремнең язылу вакыты гына түгел, язылу тарихы да бүгенгедәй хәтеремдә.


 

1982 ел, 5 октябрь. Төнге сәгать 12 тулып килә. Ирем, язучы Фаил Шәфигуллин иртән эшкә киткән җиреннән һаман кайтмый. Күршебез шагыйрь Зөлфәт янына да берничә тапкыр төшеп мендем (алар – 6 нчы, без 8 нче катта яшибез). Зөлфәт исә миннән көлә генә: «Кызлар янында, конечно... Барыбер синнән яхшыракны тапмаячак, кайта, көт!» – ди. Ә минем гомер булмаганча эчем поша. Юкса Фаилнең кайтмый калган чаклары булмады түгел бит инде. 

Әтиләрен дүрт күз белән көтеп торучы кызларымны йоклатып, ике тәрәзә арасында йөрим. Урам якка караган тәрәзәдән ниндидер тишек табып, орчык җебе кебек сузылып, нәзек җил керә. Үтә бер шәфкатьсезлек белән өшетеп, җанымны бораулый. Шомлы да, сәер дә салкынлык... Үземә һич кенә дә урын тапмыйм. Ә йокы дигәнең тәмам качкан. Бераздан кәгазь, каләм алып, өстәл артына утырам:

Безнең күңел ничә кыллы икән,

Безнең күңел нигә  моңлы икән?..
 

Йөрәк тынгысыз. Нигә бу кадәр тынгысызлана? Күңел нигә шулкадәр зеңли? Башка нигә әллә нинди кирәкмәгән уйлар килә?.. Нинди сәер фаразлар бу? Белмим. Әмма язам:

Гарасатка кереп югалмыйча,

Гөнаһларга гына уралмыйча...
 

Юкса мин бит әле тулы канлы ир хатыны, томрап торган ике балам үсә. Күптән түгел генә шәһәр үзәгеннән җылы, иркен яңа фатир бирделәр. Өстәвенә, бакчабызда өй сала башладык. Нәкъ шушы октябрьнең 6 сыннан 10 сына кадәр сузылачак озын ялда Фаил үзенең баҗасы, кайнеше, дуслары белән өмә ясарга тиеш. Минем дә аларны ашатып-эчертү өчен ризыкларым әзерләнгән.

Кыскасы, уфтанырга да, моңаерга да, гарасат-бураннар турында уйланырга да тиеш түгел идем мин ул көнне.

Дулкыннарга кунган моңсу айдай,

Моңсу яки ярсу кичләрем...
 

Моңсу кич. Чынлап та, шул караңгы төндә ниндидер моңсулык баскан мине. Ә ярсып, күкрәк читлеген бәреп чыгардай булып типкән йөрәк: Бәхет йөрсә иде юл ярып! – дип үтенгән. Куркыныч бер тетрәнү белән җиде төн уртасында язган бу шигыремдә, ялгыз калачак авыр киләчәгемне сизенгән кебек, Аллаһыдан сабырлык  сораганмын...

Тик дөньясы гына әллә ничек,

Сабырлыклар бирсен,

Түз йөрәк?..

 

Җаннан җанга йөри моңнар күчеп...

Әйе, ул моң, моңлы моңсулык, моңлы сагыш – миннән балаларыма да, туганнарыма да, әти-әниемә дә күчте. Дүрт яшьлек нарасыем өзелеп-өзелеп Яңа елны көтә башлады. Кыш бабайдан: «Кыш бабай, әтиемне өебезгә кайтар, зинһар!» – дип үтенә дә, кызыл бишмәт кигән дәү, көчле, гайрәтле, тылсымлы бабай – аның соравын, һичшиксез, канәгатьләндерәчәк дип өметләнде. Бәйрәмнәр үтеп, могҗиза булмагач: «Әни, көрәк белән барыйк та әтиемне казып алыйк, Мин үзем казыйм!..» – дия башлады. Ә күзләреннән аккан яшь елгасы, җыя барсаң, халык җырларында әйтелгәнчә, күл булыр иде, билләһи...

 

Озак та үтми «Безнең күңел» дип аталган бу шигырьгә композитор Илгиз Закиров, үзе кайдандыр күреп алып, мәгънәсенә бик тә тәңгәл килгән көй язган. Аны җырчы Миңгол Галиев өйрәнде. «Тик дөньясы гына әллә ничек» дигән сүзләре аркасында, җыр Татарстан радиосы каршындагы худсоветтан үтмәгән. Миңгол Галиев аны кабаттан, шәхси фаҗигасе кебек итеп: «Дөньям гына менә әллә ничек», дип яздырып тәкъдим итте.  Җыр, худсоветтан үтеп, радио фондына теркәлде».

 «Социалистик Татарстан» газетасының «Гаилә» битеннән дә, ноталары белән бергә җыелып, басмага әзерләнеп беткәч, шушы бер җөмлә өчен набордан төшеп калды ул. Ә бәлки кечкенә генә кереш сүзе ошамагандыр?.. «Сез яраткан җырлар» рубрикасыннан барырга тиешле әлеге җырга: «1982 елның 5 октябрендә туган шигырь бу. Ул төнне өч шигырь язылды. Өчесе дә моңсу, сагышлы. Табигатьтә ниндидер үзгәреш буласын сизгән киек кош сыман, күңел актарылды, җан елады ул кичтә. Минем тормышыма зур фаҗига китерәчәк, хәләл җефетем хәл эчендә яткан каһәрле төн булган ул. Күңел күзем белән шуны сизгәнмен икән, үзем дә белмичә, шул сызлануларны шигырьгә салып утырганмын. Ә аңым белән ул газапларны бер тәүлеккә соңрак кичердем», – дип алхәбәр язган булганмын...

Илгиз аны яңадан «Татарстан яшьләре» газетасына биргән. Шулай итеп, бу «Безнең күңел» дигән җыр, ноталары белән бергә, «Татарстан яшьләре»нең 1984 елгы 11 август санында дөнья күрде.
 

Вакытлар үтте. Сүзләренә көе ятып торган, күңелләрне айкап чыгара торган бу җырны, Миңгол Галиевтән тыш, Мирсәет Сөнгатуллин, Салават Фәтхетдинов, Мөнир Якупов, Гөлзадә һәм башка тагын бик күп җырчылар башкарды. Хәзер дә җырлыйлар.

Бу шигырьгә композитор Илдус Якуповның да, үзгә бер нәфислек, эчке бер тетрәнүне сиздереп язган мөлаем көе бар.