Төшерткәнче, саклану хәерле...

«Хөрмәтле редакция! Без — яңа гына өйләнешкән пар. Икебез дә институтта укыйбыз. Шуңа безгә бала табарга иртәрәк әле. Саклану чараларының кайберләре сәламәтлеккә зур зыян китерә дип сөйлиләр. Аларның кайсысы әйбәтрәк соң? Айсылу. Казан.»

Бала табу яшендәге (репродуктив чор) хатын-кызларыбызны уртак борчыган әлеге сорауга Татарстан Сәламәтек саклау министрлыгының гинекология буенча баш белгече, акушер-гинеколог Наилә Гайнанова җавап бирә.

– Кызганычка каршы, гаиләне планлаштыру мәсьәләсендә безгә әле белем җитеп бетми. Мәгъ­лүматларга караганда, илдә бала тууга караганда, аны төшертүләр күбрәк: мисалга, 100 гә – 107. Ә алга киткән илләрдә бу күрсәткеч 100 гә – 15. Уйланырлык, шулаймы?!

Балага узмау өчен кулланыла торган гормональ препаратлар бихисап: гормоннар канга таблетка аша да, ампула белән дә (уколны 45-70 көнгә бер мәртәбә ясыйлар), тире астына кертелә торган имплантлар (35 кә 2,5 миллиметрлы сыгылмалы капсула) аша да күчә. Аларны шулай ук гормоннарның төренә һәм катнашмасына карап та аералар. Хатын-кызның җенес функциясенә эстроген, гестаген, фоллитропин һәм лютропин ише гормоннар аеруча зур йогынты ясый. Составына карап, гормонлы дарулар катнаш һәм катнаш булмаган төркемгә (яисә фазага) бүленә. Аның бер фазалысы – катнаш дигәнендә эстроген да, гестаген да бар. Бу контрацептив элек-электән могҗиза-дару дип йөр­телгән. Бер таблетка эчтең, йөклелек­тән котылдың, янәсе. Әмма ул дару катнашмасында гормоннар микъдары бик зур. Чагыштыру өчен: хәзер шул күләмдәге дозаны хатын-кыз ел дәвамында – гормональ контрацептивлардан берөзлексез файдаланганда ала. Бер фазалы шушы препаратны 21 көн эчәсе, шул чорда организмга билгеле бер күләмдә эстроген һәм гестаген кереп тора. Кандагы гормональ үзгәрешләрне нәкъ менә шулар көйләп-җайлап тора да инде. Читтән кергән гормоннар овуляцияне (өлгергән аналык күзәнә­генең күкәйлектән чыгуы) тыеп торгач, йөккә калмыйсың. Хәтта аналык көп­шә­­сенә йөзләрчә сперматозоидлар эләксә дә...

Ике фазалы препаратлар составында да эстроген белән гестаген бар. Ләкин ул, бер фазалысыннан аермалы буларак, ике төрле төстә. Бер төсле­сен – циклның беренче яртысында, ә икенчесен икенче яртысында эчәсе. Таблетканың икенче төстәгесендә гестагеннар, беренчесен­дә­гегә караганда, күбрәк. Шунысын әйтергә тиешмен: ике фазалы таблеткалар бер фазалыдан күпкә өстен.

Өч фазалы препаратларның составы да ике төр гормоннан гыйба­рәт. Ул өч төрле төстәге таблеткада чыгарыла. Аның башта бер төстәге­сен, ан­на­ры икенче һәм өченче төстә­ге­ләрен эчәләр. Гормоннар микъдары шулай ук төрлечә һәм шуңа да организмдагы физиологик үзгәрешләрне имитацияләү уңышлы бара.

Катнаш булмаган гормональ контра­цеп­тивларда гестагеннан башкасы (эстроген) юк. Ул шуның белән әйбәт тә. Чөнки эстрогенның сәламәтлеккә зыян китерә торган ягы да бар. Өс­тәмә тәэсире булды исә, шундук та­бибка мөрәҗәгать итегез. Ул сезгә эстрогенсыз препарат билгеләр. Гор­мональ контрацепция ысулын йөкле­лекне булдырмый калу максатында гына түгел, ә бәлки, дәвалау өчен дә, мисалга, күрем циклы бозылганда яисә организмда җенес гормоннары синтезы җитәрлек булмаганда бил­гелиләр. Шулай да, иң отышлысы, иң нәти­җәлесе – өч фазалы таблетка: Трирегол, Тризистон, Триквилар. Дару сатып алганда, аның составына – аеруча эстрогенга игътибар итегез. (Ул бер таблеткада 30–35 мкг тирәсе булырга тиеш).

Катнаш булмаган таблет­калардан – мини-пили, имплантацион контрацептивлардан – норплант, НовоРинг (боҗра) тәкъдим итәр идем. НовоРинг аналык җиңсәсенә дүрт атнага бер мәртәбә куела. Өч атнадан ул алына һәм бер атналап вакыт үткәннән соң, аның яңасы (бер үк көндә – иң яхшысы циклның беренче көнендә һәм бер үк сәгатьтә) кертелә. Кайчак циклның 2-5 нче көнендә дә куялар. Хәзер яшьләр, авырга узмас өчен Постинор дип аталган препарат куллана башлады. Тик ул бары очраклы йөклелекне (мәсәлән, көчләүгә дучар ителгәннән соң) төшертү өчен генә уңайлы. Мин аны башка вакытта эчмәскә киңәш итәр идем. Ни өчен дигәндә, Постинорны даими кулланган яшьләр әни булу бәхетеннән мәхрүм калырга, төрле хатын-кыз чирләре (полип, эндометриоз, үт куыгы, сөт бизләре ял­кынсынуы...) белән авырырга мөмкин.

Моннан тыш, еш кына аналык эче­нә спираль кую тәҗрибәсе дә кулланыла. Спиральнең күбесе кургашын һәм көмештән тора. Ә бу ялкынсынуларга каршы бик тә үтемле чара. Ул 3-5 елга – күрем башланганның 3-4 нче көнендә куела. Балага узасың килсә, алдырасың гына. Әмма аны озак еллар дәвамында куллану сәла­мәт­леккә зыян салырга, бала таба алмау проблемасы китереп чыгарырга мөм­кин. Өстенлеге шунда ки, спираль белән йөккә калмыйсың, ул көндәлек тикшереп торуны таләп итми. Дөрес, бу препаратның уңайсыз яклары да бар, әлбәттә. Беренчедән, спиральне хастаханәдә куйдырырга кирәк. Икен­чедән, күрем вакытында көчле авыртулар булуы, кайчак бүлен­дек килүе ихтимал. Инде дә килеп, аналыктан тыш йөклелек куркынычы, аналыкта эндометрий чире китереп чыгаруы бар. Җенес юлыннан канлы бүлендек килеп торган, оча сөягендә ялкынсыну күзәтелгән, фибромиома булган хатын-кызга спираль кую ярамый.


Өстен яклары
Беренчедән, гормональ контрацепция кабул иткән хатын-кызның 92–99,7 проценты балага узмый. Бу – бик әй­бәт күрсәткеч. Чагыштыру өчен: презерватив кулланганда бу күрсәткеч – 85 процент, календарь ысулы белән 75 процент тирәсе. Аннары аның сә­ламәтлеккә файдалы яклары да байтак: гормональ контрацепция аналыкта һәм эндометрийда (аналыкның эчке тышчасында) яман шеш авыруын кисәтә. Аның тәэсире бу даруны эчми башлаганнан соң унбиш ел үткәч тә югалмый. Ул шулай ук киста барлыкка килүне яки күкәйлектә киста үсүне, тимер кытлыгы тудыручы анамнезны кисәтергә дә мөмкин. Ул күрем вакытындагы чирләрне киметә, күрем циклын көйләп тора, йөзгә һәм тәнгә төк чыгудан саклый.

Икенчедән, әйткәнемчә, бу даруны куллану бик уңай. Контрацептивның җенси тормышка тәэсир итмәвен дә искәртик. Аннары, дару эчүне кайчан телисең, шунда туктатырга була.


Кемгә ярамый?
Йөкле хатын-кызга; алты айгача булган бала имезүчегә; өч атнадан баласын ясалма тукландыра башлаган әнигә; 35 яшьтән узган тәмәке тартучы һәм бавырында цирроз яисә йогышлы шеш (гепатит, бавыр рагы), кан басымы югары яки төшенке, егерме ел дәвамында шикәр диабеты булган ханымнарга... Моның ише саклану чарасы сөт бизләре рагы, баш авыртулар белән җәфаланучыларга, опера­ция­ кичергән йөрәк авырулы кеше­ләр­гә дә ярамый.

Әгәр дә даруның килешмәвен күр­сәтә торган бер генә билге табылса да, контрацепциянең башка гормональ булмаган ысулларыннан файдаланырга киңәш итәр идем. Нинди препарат кирәклеген бары табиб кына әйтә ала.

Исегездә тотыгыз: гормональ препаратлар һәркемгә индивидуаль билгеләнә. Әйтик, миңа яраганы сиңа ярамавы ихтимал. Биредә барысы да исәпкә алына: организмның үзенчә­леге, кичерелгән операцияләр, төрле авырулар... Табиблар, мондый даруны билгеләгәндә, хәтта хатын-кызның гәүдә торышына да игътибар итәләр: таза гәүдәлегә – ул бер төрле, ябыгына – икенче төрле. Шуңа күрә контрацептивларны сайлаганда аеруча сак булыгыз!  

фото: http://pixabay.com

 

Татар хатын-кызлары өчен кызыклы язмаларны Сөембикә Telegram-каналында укыгыз


Ошый
Поделиться:
Комментарийлар (0)
Cимвол калды:
Хәзер укыйлар
  • Дус кызымның ире икенче хатын алган  Дус кызыма шулчак әллә нәрсә булды, мышык-мышык елап җибәрде, керфекләренә яккан тушь җебеп, алсу бите буйлап акты. Мин Гөлчәчәкне тынычландырырдай кирәкле сүзләр таба алмадым, ни өчен сорау биргәнемә дә үкендем...
    7559
    1
    52
  • Хата Тормышта бер генә кеше дә хаталардан хали түгел. Без ясаган хаталар бер-берсеннән зурлыгы йә кечкенәлеге белән генә аерыладыр. Кечкенәләре шунда ук онытыладыр. Ә зурраклары, язмышыңны башка сукмактан алып кереп киткәннәре... Алары башка шул. Алары сине гомер буе озата бара...
    5092
    0
    35
  • Ләкләкләр Яз җиткән саен ләкләкләр кайтуын өзелеп көтә башлыйм. Бу кошлар кайткач җиһанга яңа тормыш иңә кебек. Мин өчен бик кадерле алар. Аларга кагылышлы үз тарихым бар. 
    1953
    0
    21
  • «Кичер мине, әни!» Ә менә бу – ул керәсе йорт, анда аны әнисе көтә. Унбиш ел көтә инде... Кичке эңгер-меңгер. Кәүсәриянең күзе ирексездән ике якты тәрәзәгә төште. Аларның берсендә бөкрәйгән хатын-кыз шәүләсе күренде. «Йә Хода! Ничек картайган!» Кызганудан Кәүсәриянең йөрәге чәнчеп алды...
    3828
    1
    20
Реклама
Соңгы комментарийлар
  • 23 март 2023 - 11:56
    Без имени
    Башта ул үзе генә булганда аңа игътибар күп булган, аннан сез кияүгә чыккансыз, игътибар кими төшкән, бала туган, тагын ныграк кимегән, аңа гына карап тору беткән. Ул бала гына икәнен онытып җибәргәнсез. Сезгә ул инде зур, үчтекиләргә кирәк түгел дип саный башлагансыз. Ә ул балада әкренләп әнә шул көнләшү дә, үпкәләү дә, үртәлү дә барлыкка килгән. Белмим, бу хәлне төзәтә алырсызмы.
    Ничек дуслаштырыйм?
  • 22 март 2023 - 10:47
    Без имени
    «Улымны узем генэ устердем» дигэн суздэн сон ук барысы да анлашылды. Киленне яратмавыгыз хэр суздэн «кычкырып» тора. Вот и гаеп эзлисез
    Оныгым минеке түгел...
  • 22 март 2023 - 09:46
    Без имени
    Менэ бу ирне жэллэп язгансыз, кешенен гаилэ тормышын белмичэ язып булмый бит, юньле ирдэн хатын китми, малаен курергэ тилмереп артыннан чабып йоргэнче, гаилэ бн яшэгэндэ кадерлэрен белеп яшэргэ булган дип тэ уйлап була, остендэге киемен утюклап кию кимэу кешенен узеннэн тора, аяксыз, кулсыз кеше тугел бит ул, утюклап кисен, хатын- кыз эш аты тугел бит ул, баласын карарга вакыты тисэ бик яхшы, ир- ат бала чага тугел, гаилэ коргач ул узе йорттагы ботен кеше очен жаваплы булырга тиеш, хатын жилкэсенэ менеп утырырга тиеш тугел!!
    Бер очрашу
  • 22 март 2023 - 14:07
    Без имени
    Улыгыз баланы яраткач, кысылмагыз. Безкапчыкта ятмый конечно. Ноикенче яктан, кешелэрбит детдомнан да алып устерэ
    Оныгым минеке түгел...
  • 23 март 2023 - 16:39
    Без имени
    Бу язманы бик дулкынланып,тетрэнеп укыдым,Аннан коментарийларны да укып чыктым,торле фикерлэр эйтелгэн,хэрберсе дэ дорестер дип уйлыйм.Куренекле шэхеслэрнен тормышын гади халык белми,курми бит,барысы да ал да гол кебек.Баксан, алай тугел икэн...Боек шэхеслэр бераз эгоистрак булалар шикелле,аларга кубрэк игьтибар кирэк,шуна курэ аларнын гаилэ тормышлары да ,яшэу рэвешлэре дэ бераз узгэрэк,ягьни каршылыклы,ямьсезлеклэр белэн чуарлана.Икенчедэн боек шэхес булыр очен узенне танытыр очен ботен гомеренне шул идеяга юнэлтергэ кирэк.Э ботенесенэ дэ житешер очен бик кочле рух,батырлык кирэктер дип саныйм мин.Андыйлар да бар сэнгать кешелэре арасында.Э шулай да Галимэ апаны актриса буларак бик яраттым,рольлэрен бик оста уйный иде.Э тормышына килгэндэ,нишлисен,беребез дэ эулия тугел,хэрбер кешенен дэ русча эйтмешли свои скелеты в шкафу
    Чибәрлек – матур кешенең сыңар канаты! 
Реклама
«Балалы Солянка» балалар музыкаль премиясе
«Татар гаиләсе / килен-кайнана» бәйгесе җиңүчеләрен котлау тантанасы
«Татар мамык шәле» бренды нәрсә ул?
«Татар гаиләсе / үрнәк алыгыз»
«Азат хатын» күргәзмәсе – Кабан күле буенда
«Сөембикә»нең яңа саны һәм... балчык
Әлфия Миңнуллина: «Әни Казанга яланаяклы кыз булып килгән иде, яланаяк мәңгелеккә китеп бара...»
Фарфор буенча рәссам Римма Газалиеваның шәхси күргәзмәсе
Укучыга таба яңа адым: «Сөембикә»нең февраль санын тәкъдим иттек 
Венера Ганиеваның ире, тавыш режиссеры Камил Фәйзрахмановны соңгы юлга озату