Салкын тию генә димәгез...

Фото: https://pixabay.com

Россиянең 13 шәһәрендә уздырылган сораштырулар күрсәткәнчә, грипп һәм ОРВИны (сулыш юлларының вируслы ялкынсынуы) йоктырган халыкның 75% үз белдеге белән дәвалана. Шулай ук якынча 50% халык мигрень (баш өянеге), аллергия, йокысызлык белән үзләре көрәшсә, 9% чамасы беркайчан да табибка мөрәҗәгать итеп тормый...

БЕРЕНЧЕ УЙДЫРМА. ТУҢГАНГА АВЫРЫЙБЫЗ, ЯНӘСЕ.

Бөтенләй дөрес түгел! Артык өшүдән дип уйлаган салкын тиюне, чынлыкта, кеше организмында яшәүче бактерияләр китереп чыгара, һәм бу трахеит, ларингит, ангина, бронхит кебек тын юллары авыруларын китереп чыгара. Йә булмаса, вируслар организмга читтән килеп эләгә, монысы ОРВИ була. Фәндә 200 дән артык шундый вирус билгеле. Ә билгесез­ләре күпме – беркем әйтә алмый. Күп респиратор вирусларга каршы вакциналар да әлегә юк. Ә бит һәр төр вируска каршы иммунитет аерым барлыкка килә. Ул гына да түгел, вируслар бик тиз үзгәрүчән булганга, иммунитет та озакка бармый. Вирусларның йөзләрчә төрләре булуын да исәпкә алсак, без бер сезон эчендә генә дә берничә тапкыр чирләргә мөмкин! Туңу бу очракта бер сәбәп кенә – организм ул вакытта, салкынга каршы торып, күп көч сарыф итә, зарарлы микробларны җиңәргә аның хәле калмый. Шулай булгач, өшемәвең хәерле. Җылы киенеп йөрегез, аякларыгызны чылатмагыз.
 

ИКЕНЧЕ УЙДЫРМА. САЛКЫН ТИЮНЕҢ КУРКЫНЫЧЫ ЮК — АЯК ӨСТЕНДӘ ДӘ ҮТКӘРЕП ҖИБӘРЕРГӘ БУЛА, ЯНӘСЕ.

Аһ, ничек ялгышалар! Теләсә нинди микроб (бактерия, вирус) мәкерле: томау төшү белән генә чикләнмичә, эчке органнарны зарарларга, хроник авыруларны көчәйтер­гә, хәтта инвалид булып калырга да мөм­кин. Озак еллар йогышлы авырулар дәвалаган табибә буларак, шул салкын тиюне аякта гына үткә-реп, соңыннан бик катлаулы үпкә ялкынсынуына, бөер авырулары, баш мие зарарлануга тарыган авыруларны да очратканым булды. Салкын тиюгә ваемсыз карарга ярамый. Иң яхшысы – 2-3 көн ятып торырга, юк-барга көч сарыф итмәскә, күпләп сыеклык эчәргә, җиңел үзләштерелә торган ризыклар ашарга. Авырган килеш эшкә йөреп, сез башкаларга да чир йоктырасыз – шунысын да истән чыгармагыз.
 

ӨЧЕНЧЕ УЙДЫРМА. ТИЗРӘК ТЕМПЕРАТУРАНЫ ТӨШЕРЕРГӘ КИРӘК, ЯНӘСЕ.

Юк, дөрес түгел! Температура күтәрелү – организмның каршы торуы ул. Югары температура вакытында вируслар үлә башлый. Ә температураны төшереп, сез аларны саклап каласыз. Температура 39 градуска күтәрелгәндә, көзән җыеруларны булдырмас өчен, аны төшерәләр. Таблеткалар йотканчы, дымлы сөлге белән тәнне ышку нәтиҗәлерәк. Бу очракта аш серкәсе эремә­се куллану яхшы нәтиҗәләр бирә. Вирус йоктырганда аспирин эчәргә ярамый! Вирус кан тамыры тышчасын җәрәхәтли һәм шуның нәтиҗәсендә борыннан, аналыктан, сидек каналыннан, ашказаны-эчәк трактыннан кан китү куркынычы арта. Ә аспирин, билгеле булганча, канны сыегайту үзлегенә ия һәм бу куркынычны тагын да көчәйтә. 

ДҮРТЕНЧЕ УЙДЫРМА. САЛКЫН ТИЮНЕ АНТИБИОТИКЛАР БЕЛӘН ГЕНӘ ДӘВАЛАРГА КИРӘК, ЯНӘСЕ.

Бу бит коточкыч! Күпләр үз белдеге белән кыйммәтле антибиотиклар сатып ала да шундук тиз генә дәваланмакчы да була! Кызганычка каршы, бездә табиблар да антибиотик билгеләргә ярата. 1-2 көннән, температура төшүгә, дару эчү онытыла, тагын берничә көннән өзлегүләр килеп чыга... Әле эшли башлаган гына елларым иде. Күптән түгел генә бала тапкан бер танышым очрады. «Бәби исән-сау гына үсәме?» – дип кызыксынам. «Үсә! Температурасы күтә­релә башласа, пенициллин уколы ясыйм да – бик тиз төшеп китә!» – дигән сүзләреннән чәчлә­рем үрә торды. «Кем кушты?!» – дип кычкырып җибәрдем хәтта. «Бөтен әниләр дә шулай эшли бит», – димәсенме! Менә кайдан килә ул чирләшкә балалар, «эшләми» торган пенициллин һәм башка антибиотиклар. Чит илләрдә исә антибиотикларга бөтенләй башка мөнәсәбәт! Рецепт-сыз бер генә даруханәдә дә бирмиләр аны! Антибиотикны табиб кына билгели ала һәм кирәгенә генә. Мәсәлән, вируслар көчсез-ләндергән организмга бактерияләр атака ясый башлаган очракта: тамак төбе, колаклар, бронхлар һәм башкалар ялкынсынганда. Моннан шундый нәтиҗә чыга: салкын тигәннән соң 3-4 көн узгач та хәл яхшырмаса, кичектер­мичә табибка мөрәҗәгать итегез.

БИШЕНЧЕ УЙДЫРМА. САЛКЫН ТИЮНЕ ИНТЕНСИВ РӘВЕШТӘ ДӘВАЛАУ ЯХШЫ, ЯНӘСЕ. 

Бер мәзәк искә төшә: әгәр ОРВИны дәваласаң, бер атнадан тереләс­ең, дәваламасаң, җиде көнсез аякка басам димә... Тын юллары инфекцияләренең күпчелеге дәвалап тормыйча да 5-7 көннән соң узып китә. Баш авыртуын басып, борыннан агып торуны киметеп, сулышны ачып, ютәлне йомшартып, авыруның гомуми халә­тен җиңеләйтергә мөмкин. Бу очракта халык куллана торган ысулларның да сихәте бар – бал, лимон, гөлҗимеш, карлыган, мүк җиләге, кура җиләге, мәтрүшкә чәе, сарымсак, әче торма... Иң мөһиме – вируслар үрчер өчен уңай шартларны киметергә кирәк. Әчкелтем эчемлекләрне ешрак эчеп торыгыз. Вак микроблар ачы тирәлекне яратмый.
 

АЛТЫНЧЫ УЙДЫРМА. САЛКЫН ТИДЕРМӘС ӨЧЕН АЛДАН УК ИММУНИТЕТНЫ КҮТӘРҮ ХӘЕРЛЕ, ЯНӘСЕ. 

Монысы аеруча киң таралган ялгышу. Безнең иммун системабыз сәламәтлек сагында уяу тора: организмга үтеп кергән микроблар бе­лән көрәшеп, аларга каршы торучы антитәнчекләр эшләп чыгара. Аларны алдан ук бөтен гомереңә җитәрлек итеп чыгару мөмкин түгел. Авырган вакытта иммун системасына ярдәм итү – монысы икенче мәсьәлә. «С» витамины иң шәп иммуномодулятор булып тора. Салкын тигәндә аны көнгә 1 грамм күләмендә эретеп эчәргә кирәк. Лимоннан шуның кадәр микъдарда витамин алыр өчен, мәсәлән, көнгә 25 лимон ашарга туры килер иде. (1 лимонда якынча 40-45 мг аскорбин кислотасы бар.) Иммунитетны күтәрер өчен мин авыруларга һәрвакыт имбир, гөлҗимеш тәкъдим итәм. 

ҖИДЕНЧЕ УЙДЫРМА. АВЫРГАН ВАКЫТТА ЯХШЫ АШАРГА КИРӘК, ЯНӘСЕ.

Чынлыкта, бу чорда организм ашаудан үзе баш тарта. Һәм юкка гына түгел – инфекция белән көрәшүнең бер төре ул. Шуңа күрә авыру кешене (балаларны да!) кыстый-кыстый ашатырга ярамый. Ә менә күп итеп җылы һәм әч­кел­тем эчемлекләр эчү бик файдалы, чөнки вируслар һөҗүм иткән күзәнәкләр таркалганда барлыкка килгән матдәләр, организмны агуларга өлгермичә, тизрәк чыгып китәчәк. Әлбәттә, хәзер фармакология­дә вирусларга каршы күптөрле дарулар чыгара башладылар. Ремантадин, арбидол, кагоцел, циклоферон, темафлю һәм башкалар, һәм башкалар... Аларның кайберләрен, профилактика чарасы буларак, инфекция башланганчы ук, ә икенчеләрен – авыруның беренче билгеләре күренүгә эчәргә кирәк. Әмма табиб киңәшеннән башка мондый дарулар белән мавыкмасагыз иде! Аларны аерым схема белән, авыруның шәхси үзенчәлекләрен исәпкә алып билгелиләр.


Еш кына мондый сорау бирә­ләр: «Бактерияле инфекция­ләрне вируслы инфекциядән ничек аерырга?» Әгәр авыру төчкерүдән башланса, бу, һичшиксез, ОРВИ инде дигән ялгыш фикер дә йөри. Гадәттә, вируслы инфекцияләр температураның нык күтәрелүе, агулану билгеләре күренү белән кинәт башланып китә, тән авырта, хәлсезлек күзәтелә. Бактерияле инфекцияләр, әйтеп үткәнемчә, вируслы инфекциягә кушылып, кайсы да булса әгъзаның ялкынсынуы көчәю белән уза. Вируслы инфекциянең эчәклек эшчәнлеге бозылу белән уза торган төрләре дә еш очрый. Гадәттә, алар көз-кыш айларында күзәтелә. Бигрәк тә балалар күп йөргән урыннарда тоткарлыксыз таралалар. Бактерияле ашказаны-эчәк авыруларыннан аермалы буларак, алар чагыштырмача тизрәк һәм җиңелрәк уза, махсус дәвалау кирәкми. Гомумән алганда, бик еш оч­рау­чы һәм тиз арада аяктан егарга сәләтле бу мә­керле вирусларга каршы тору өчен сәламәт яшәү рәвешен сайларга, спорт белән актив шөгыльләнергә, бер-берегезгә карата игътибарлы һәм ихтирамлы булырга кирәк.