Татар теле үсеше – күргәзмә залында

Татар теленең үсеш тарихы белән татарстанлылар күргәзмә экспонатлары аша таныша ала. “Казан Кремле” музей-тыюлыгының Татарстан дәүләтчелеге тарихы музеенда “Татар теле: XX гасыр тарихы объективында” дигән күргәзмә эшли башлады.


90 ел элек – 1925 елда татар телен гамәлгә ашыру турындагы декретка кул куела. Бу – татар теленә дәүләт статусы бирүне күздә тоткан, туган телебез рус теле белән тигез дәрәҗәгә баскан. Татар теленең ни рәвешле үскәнен, үзгәргәнен күрсәтү, аның XX гасырда тоткан урынын чагылдыру максатыннан әлеге күргәзмәне оештырырга булганнар.

Татарстан дәүләтчелеге тарихы музее башлыгы Марина Давыдова билгеләп узганча, күргәзмәне эшләгәндә татар теле үткән бөтен этапларны чагылдыру төп максат булган.

- Без совет хакимиятенең татар телен бөтен тармакларга кертергә омтылуын да, гарәп графикасыннан латин имлясына күчү вакытын да, 1939 елда кириллица куллана башлау чорын да, татар теленең сугыштан соңгы үсеш юлын да һәм, әлбәттә, татар теленең 90нчы еллардагы торышын да күрсәтергә омтылдык. Тик бик күп документларны музей залы, кызганычка, сыйдырмады,  – дип белдерде Марина Давыдова.
Күргәзмәдә XX гасыр дәвамында татар теле үсешенең төп этапларын чагылдыра торган хокукый документлар һәм фотографияләр, периодик басмалар һәм китаплар, плакатлар һәм афишалар тәкъдим ителгән.  Иң кызык экспонатлар арасында – Советлар Союзында беренче бастыру машиналары заводына нигез салучы танылган механик һәм уйлап табучы Әскәр Шейх-Али тарафыннан эшләнгән «Janalif» бастыру машинасы һәм шәрык шрифтлары белән бастыру машиналарын җитештерү буенча «Татязмаш» проспекты.

Күргәзмә ачылышында катнашкан Татарстан Дәүләт Советы депутаты Разил Вәлиев әлеге изге эшне башкаручыларга, шундый кызыклы күргәзмәне оештыручыларга рәхмәтен белдерде.

- Татар теленең тарихы бик зур, аның язмышы бик катлаулы. Татар теле – үзенең тарихында берничә мәртәбә имля, алфавит алмаштырган тел. Татар халкы иң элек башка төрки халыклар белән бергә рун язуын кулланган, аннары без гарәп язуында язганбыз, укыганбыз. Аннары латинга күчкәнбез, һәм менә хәзер кириллицадан файдаланабыз, – дип билгеләп узды ул.

Бу күргәзмәнең мөһимлеген Разил Вәлиев кат-кат ассызыклады. Ул билгеләп узганча, үзебезнең халкыбызны яшәтергә телибез икән, татар телен үстерергә кирәк. “Телең булса – син халык буласың, телең булмаса – син балык буласың” дигән халык әйтемен дә искә төшерде ул.




 





Татар хатын-кызлары өчен кызыклы язмаларны Сөембикә Telegram-каналында укыгыз


Ошый
Поделиться:
Комментарийлар (0)
Cимвол калды:
Хәзер укыйлар
  • Хата Тормышта бер генә кеше дә хаталардан хали түгел. Без ясаган хаталар бер-берсеннән зурлыгы йә кечкенәлеге белән генә аерыладыр. Кечкенәләре шунда ук онытыладыр. Ә зурраклары, язмышыңны башка сукмактан алып кереп киткәннәре... Алары башка шул. Алары сине гомер буе озата бара...
    5933
    0
    40
  • Бәхетемне сакламадым Һәр хатын-кызның үз тормыш тарихы, үз ялгышлары, үз үкенечләре. Әмма минем кебек беркатлылыгы аркасында үз бәхетен җимергән хатыннар бар микән ул?!
    7142
    1
    30
  • Ләкләкләр Яз җиткән саен ләкләкләр кайтуын өзелеп көтә башлыйм. Бу кошлар кайткач җиһанга яңа тормыш иңә кебек. Мин өчен бик кадерле алар. Аларга кагылышлы үз тарихым бар. 
    2630
    0
    27
  • Килен Киленен бер күрүдән ошатмады Нурания. Нәрсә тапкан инде бу кызда улы?! Аксылдыр йөзе, ябыктыр үзе. «И улым, катырак җил өрсә дә очып китә бит бу, бигрәк нәзек!» – дигән иде беркөнне, улы көлде генә: «Яхшы нәрсә күп булмый ул!» янәсе. 
    3068
    0
    26
  • «Кичер мине, әни!» Ә менә бу – ул керәсе йорт, анда аны әнисе көтә. Унбиш ел көтә инде... Кичке эңгер-меңгер. Кәүсәриянең күзе ирексездән ике якты тәрәзәгә төште. Аларның берсендә бөкрәйгән хатын-кыз шәүләсе күренде. «Йә Хода! Ничек картайган!» Кызганудан Кәүсәриянең йөрәге чәнчеп алды...
    4030
    1
    20
Реклама
Соңгы комментарийлар
  • 30 март 2023 - 11:36
    Без имени
    Таныш хэл...
    Серле фатир 4
  • 29 март 2023 - 08:52
    Без имени
    Андый хатын кызларга аптыраем мин. Уз узлярен аз гына да хормят итмяй микян ней . Хар бер кеше узк сайлый ничек яшяргя. Ошай шулай ящяргя ана. Зарланып ,елап йорергя срнгыдан. Утте гомер диеп. Кем тузяргя мажбурли икян ???
    Нәрсә хакына түзәргә?
  • 28 март 2023 - 18:12
    Без имени
    Гонах
    Адашу
  • 27 март 2023 - 14:48
    Без имени
    Искиткеч! Рэхмэт, Дилбэр!
    Кунак мунчасы
  • 27 март 2023 - 14:44
    Без имени
    Искиткеч! Рэхмэт, Дилбэр!
    Кунак мунчасы
Реклама
«Балалы Солянка» балалар музыкаль премиясе
«Татар гаиләсе / килен-кайнана» бәйгесе җиңүчеләрен котлау тантанасы
«Татар мамык шәле» бренды нәрсә ул?
«Татар гаиләсе / үрнәк алыгыз»
«Азат хатын» күргәзмәсе – Кабан күле буенда
«Сөембикә»нең яңа саны һәм... балчык
Әлфия Миңнуллина: «Әни Казанга яланаяклы кыз булып килгән иде, яланаяк мәңгелеккә китеп бара...»
Фарфор буенча рәссам Римма Газалиеваның шәхси күргәзмәсе
Укучыга таба яңа адым: «Сөембикә»нең февраль санын тәкъдим иттек 
Венера Ганиеваның ире, тавыш режиссеры Камил Фәйзрахмановны соңгы юлга озату