Бүген мөселманнар “Изге Болгар җыены”на җыела

Мәгълүмат өчен. Җыен Болгар шәһәрлегендә 1995 елдан бирле оештырыла. Бу җыенга Россия мөселманнарының Үзәк Диния нәзарәте рәисе Тәлгать Таҗетдин нигез салган. 2005 елдан ул ТР Мәдәният министрлыгы, Бөтендөнья татар конгрессы Башкарма комитеты, ТР мөселманнары Диния нәзарәте һәм Спас муниципаль районы тырышлыгы белән үткәрелә.
ТР Дәүләт Советы, бу чараның мөһимлеген истә тотып, “Татарстан Республикасының бәйрәм һәм истәлекле даталары турында”гы ТР Законына үзгәрешләр кертү хакында” ТР Законын кабул итте. Шулай итеп, 21 май Идел Болгарстаны тарафыннан Ислам динен рәсми рәвештә кабул итү көне һәм истәлекле дата итеп тәгаенләнде.
Соңгы елларда Татарстанда зурлап билгеләп үтелә торган Идел буе Болгар дәүләтендә ислам динен рәсми кабул итү көне чаралары республикадан читтә булган дин кардәшләрне, милләттәшләрне дә күпләп җәлеп итә. Бу көн дәверләр бәйләнешен, ата-бабаларыбыз белән горурлану һәм киләчәк буын алдында җаваплылык хисен тирәнтен тоярга булыша.
Белешмә өчен. Гарәп-фарсы тарихи-географик чыганаклары мәгълүматларына караганда, Идел буе Болгар дәүләтендә ислам дине X гасыр башында ук таралган булган. Әйтик, гарәп сәяхәтчесе Әхмәд ибне Рустәнең 903-913 елларда язылган энциклопедик характердагы “Китаб әл-Гилан ән-Нәфисә” (“Кыйммәтле хәзинәләр китабы”) хезмәтенең безнең көннәргә килеп җиткән 7нче томында Идел буе Болгар дәүләте турында бай мәгълүмат тупланган. Әхмәд ибне Рустә, Болгар җирләрендә барсил, әсәгел һәм болгар кабиләләре яшәвен, аларның бер үк тормыш рәвеше алып баруын искә ала; болгарларның күпчелеге ислам дине тота, ә дәүләттә мәчетләр һәм дини уку йортлары – мәдрәсәләр бар, дип ассызыклый.
Болгарларның ислам динен 813-833 елларда, хәлиф әл-Мәмүн вакытында ук кабул итүләре турында да мәгълүматлар бар. Бу вакытта хәлиф әл-Мәмүн Урта Азиядән Хәзәр каганлыгына хәрби походлар оештыра. Хәзәр каганлыгы составында яшәгән халыкның бер өлеше ислам динен кабул итә. Дөрес, болгарларның ислам дине белән тагын да элегрәк танышуы да мөмкин.
Димәк, болгарларның ислам динен Урта Идел буена күчеп килгәнче үк кабул итүе, Идел буенда яшәгән җирле төрки халыклар арасында да ислам дине тотучылар булуы ихтимал.
Халык авыз иҗаты әсәрләре буенча ислам дине Идел буена VII гасырда ук үтеп керә. Болгарларның ислам дине кабул итүләре турындагы риваятьләр әл-Гарнати (1080-1169/70) сәяхәтнамәсендә, урта гасырларның Көнчыгыш авторлары әсәрләрендә, халык хәтерендә сакланган.
Шулай да, Идел буе Болгар дәүләтендә ислам динен рәсми кабул итү Алмыш хан исеме белән бәйле. 922 елда Алмыш хан чакыруы буенча Идел буе Болгар дәүләтенә Багдад хәлифе илчесе Әхмәд Ибне Фадлан килә, аны хөрмәт итеп бик зурлап кабул итү мәҗлесе уздырыла. “Ибне Фадланның Идел буена сәяхәте” дигән язмаларында илче болгар һәм башка халыкларның, илләрнең көнкүрешен, табигатен, гореф-гадәтләрен тәфсилләп сурәтли.
Шунысын билгеләп үтәргә кирәк: әлеге тарихи вакыйга татар халкының һәм дәүләтчелегенең киләчәк үсешен хәл итә. Борынгы болгар бабаларыбызның исламны кабул итүе гаять киң Идел буе төбәгенең мәдәни, икътисади һәм сәяси үсешенә яңа көч бирә, безне бөек ислам цивилизациясенең аерылмас өлешенә әверелдерә.чыганак
Татар хатын-кызлары өчен кызыклы язмаларны Сөембикә Telegram-каналында укыгыз
-
«Рәнҗемә миңа, кызым...» Ул аның каберенә еллар үткәч кенә кайта алды. Юк, еракта – диңгез-океаннар артында яшәгәнгә түгел, күңеле тартмаганга...
-
«Төшләремдә ак күлмәктән син...» – «Шевроле круз» машинасында йөри торган малаегыз бармы? – дип сорыйлар Иршат абыйдан. – Әйе. – Авария булган, килегез... Өс-башларына нәрсә туры килә, шуны киеп, кайнанасы Галиябану апага берни әйтмичә өйдән атылып чыгып китәләр...
-
Алсу тәрәзә Хикәя
-
Кыска буйлы зур бәхет Бар яктан да килгән Миләүшәгә башка егет табылмады микән дип, шаккаттым, дөресен генә әйткәндә. Авылда өрлек кадәрле менә дигән ничә егет бар, ә аның артыннан кайсыдыр бер авылдан шушы кечкенә генә егет йөреп маташа.
-
Үләнче Рушания ханым Минсәгыйрованы үзе яшәгән Спас районының Болгар шәһәрендә генә түгел, инде бөтен республикада үләнче дип беләләр
-
30 гыйнвар 2023 - 20:45Без имениМин дэ сезнен кебек исерек ирне 18 ел тузеп яшэдем. Хэзер исемэ тошкэн саен, жулэр булганмын дип уйлыйм. Аерылышканыбызга елдан артык, хаман эчэ, эчендэ чыкмаган жаны гына калган инде. Кеше ни эйтер дип тузэбез шул, узебезне уйламыйбыз. Эгэр бер фикергэ килэ алмасагыз, психолог белэн кинэшегез. Мина ярдэме тиде. Игътибарыгыз очен рэхмэт.Эчкече иргә сабыр итәргәме?
-
30 гыйнвар 2023 - 17:03Без имени"Әмма мәхәббәтсез тормыш – бәхетсез гомер бит. Килешәсезме? " - хак сузләр. Дорес эшләгәннәр, мин дә, бәлки, шундый ук карарга килер идем. Аста язылганча бернинди азгынлык та, бозыклык та тугел бу. Нигә яратмаган кеше белән яшәп узенне хәм башкаларны азапларга? Гомерне 2-3 мәртәбэ яшәми берәу дә, яшьлектә хата ясаганнар икән (яки момкинлекләре булмаган), хатаны анлап тозэтудә бернинди дә гаеп юк. Курыкмый адым ясаган очен Афәрин дип кенә әйтәсе килә!«Мин аны сыйныфташлар очрашуыннан алып кайттым...»
-
31 гыйнвар 2023 - 08:52Без имениКомментарий белән килешәм,яшиселәр бар әле.Тормыш җайланып китә алырмы?«Мин аны сыйныфташлар очрашуыннан алып кайттым...»
-
27 гыйнвар 2023 - 11:48Без имениЭллэ кем булып кыланган хатыннарга ирлэрэ тузэлэр -тузэлэр дэ күңеллэре кайткач шартлатып сындыралар.Андый ирлэрне иплэп кенэ игьтибарлы,назлы хатыннар элэктереп ала хэм тормышын койли.Бәхетле булам дисәң
-
Ханбикәләребез Кем ул ханбикә? Дөресен әйтик, бәгъзеләребез аны көнгә биш-алты күлмәк алыштыручы көяз хатын, ефәк тотканнан да кулы кабаручы назлы җан итеп күз алдына китерә. Әлбәттә инде, иркә, тәкәббер вә кыланчык..
-
Кадерле Мәрьям апа Шундый язмышлы кешеләр була, күзгә-башка әллә ни чалынмыйча, тыйнак, гади генә яшиләр дә тыныч кына китеп тә баралар.
-
Сугыш өзгән хыял Сәхнәдә В. Асафьевның «Бахчасарай фонтаны» балеты бара. Уланованың Мариясе шулкадәр табигый, чын, ышандырырлык итеп үлә – ирексездән күзләргә яшь тула.
-
Шәфкать иясе Шәфика Сәнгать күгендә кыска гына вакыт балкып янган Шәфика Котдусованы атылган йолдызга тиңлиләр.