Килен кеше ким кеше түгел!

Ошамый миңа каенана дигән сүз. Аны ишетүгә күз алдына ярсу, усал, явыз бер хатын-кыз килеп баса. Һәм мәсьәләнең иң четерекле ягы шунда — син аның нин- дилегенә күз йомып, теләсә кайсы очракта да шушы кешегә әни дип эндәшергә тиешсең. Килен булып төшкәндә мине дә яңа халәтемнең әнә шул ягы шүрләтте. Аны күргәнче гел: “И-и, Ходаем, әйбәт каенана насыйп ит миңа”, — дип теләп йөрдем. (Алга китеп булса да, тизрәк әйтим әле, шөкер, теләгем фәрештәләрнең “амин” дигән чакларына туры килде бугай — минем каенанам явыз булып чыкмады.) Иремнең әнисе белән беренче очрашуым бүгенгедәй күз алдымда.
Бусаганы атлап керүгә ул мине кочаклап алды, үзе бертуктаусыз “наным”, “кызым”, дип кабатлады. Эчемә җылы керде. Күренеп тора, ул да дулкынлана. Явыз каенананы килене белән очрашу гына болай каушатыр идемени... Бик тәмле теллегә дә охшаган, йөзе дә ачык — бер алдыбызга, бер артыбызга төшә. Кыскасы, “әни” сүзен беренче тапкыр һич тә авырсынмыйча әйттем мин.
Яңа әнием үзе бертуктаусыз нидер сөйли, сораша, үзе сизеп торам, гел мине күзәтә. Өстәл янына утыргач та күзен миннән алмады. Ничек ашый — азмы, күпме, ди торгандыр инде... Рәхмәтемне әйтеп, мин табын артыннан кузгалуга, каенанам:
— И-и, бигрәк аз ашый икән безнең килен. Шуңа күрә гәүдәсенә ит кунмаган да, күрәсең, — дип әйтеп салды.
Мине яратмавы, өнәмәве булдымы, аңлап бетермәдем. Шуңа күрә бер сүз дә эндәшмәдем. Иремә ияреп алгы бүлмәгә уздым. Күзләремә мөлдерәп тулган яшьтән ирем барысын да аңлады...
Аннан инде килен хезмәте күрсәтү башланды. Савыт- саба юам, өй җыештырам, су ташыйм... Ни генә эшләсәм дә, каенанамның гел үземне күзәтүен сизәм, ләкин сизгәнемне белгертмим. Ул — мине, мин аны сыныйбыз. Сыный торгач, бер-беребезне шактый ошатыштык бугай. Һәрхәлдә, мин үземне иремнең әнисе белән уртак тел таба алдым дип саныйм. Мактанып әйтүем түгел, бер түбә астында яшәмәсәк тә, каенанамның хәлен белешмичә калган көнем юк минем, һәр көн эшне аның хәл- әхвәлен сорашудан башлыйм. Берәр сәбәп белән шылтырата алмый торсам, “тавышыңны гына ишетәсем килгән иде”, дип, әни минем номерны үзе җыя.
Каенанамның өч килене бар. Мин — төпчек улыныкы. Димәк, таякның юан башы да миңа төшә. Төпчекнең хатыны башкаларга караганда, каенанасын күбрәк тәрбияләргә, өй мәшәкатьләрен үз өстенә күбрәк алырга тиеш, дип саный иремнең әнисе.
Хәер, бәхетемә диимме, кешегә салына торганнардан түгел әле әни. Аның кебек үк эшчән, булган хатыннар сирәк алар. Ярарга тырышуым димәгез, мин, чынлап та, чын күңелдән сокланам аңарга. Мәсәлән, ул кырык ел буе үзенең сукыр каенанасын тәрбияли. Сыкранмыйча, зарланмыйча. Олы йөрәкле, уңган килен булмаса, ул моны эшли алыр идемени?! Үзе тырыш булгач, әни, әлбәттә, бездән дә шуны таләп итә. Аның янына кайткач, "биеп” кенә торырга кирәк. Өйне дә җәлт кенә җыештырырга, шул арада аш та пешерергә, кер дә юып эләргә, терлекләрне дә карап керергә... Менә шуларның һәммәсен, җаен-рәтен белеп башкара алсаң, әнинең күңеле була инде.
Гомумән алганда, каенанага ярарга тырышуны начарга санамыйм мин. Талаш-ызгышка караганда, җан тынычлыгы күпкә кыйммәтрәк дип беләм. Минем бу фикеремне уртаклашучы кызларга — булачак киленнәргә үземнең азмы-күпме булган тәҗрибәмнән чыгып, берничә киңәш тә бирәсем килә.
Каенанаңнан тәмле сүзеңне жәлләмә. Эчеңдә нинди генә утлар янса да, аңа гел елмаеп кара. Шулай эшләгәндә, аш белән атканыңа ул да таш белән җавап бирмәс.
- Каенанаң янында иреңә каршы сүз әйтмә. Ана өчен бала газиз икәнен онытма. Син хаклы булган очракта да, теле белән әйтмәсә дә, барыбер күңеле белән улын яклаячак. Ә син исә каенанаң алдында үзең турында тискәре фикер генә уятачаксың.
Аңа иреңнән зарланма. Гаиләгездә нинди генә аңлашылмаучанлык килеп чыкса да, аны икәү хәл итәргә тырышыгыз. Бу хакта каенанаңа белгертсәң, әйтте диярсең, хәл катлауланачак кына.
- Арыганыңны каенанаңа белгертергә тырышма. Үз әниең кебек аның: “Ял итеп ал”, — дип әйтүенә дә өметләнмә.
- Олы кеше үзе сөйләгәнне тыңлап торганны ярата ул. Каенанаң ни турында сөйләсә дә, аны зур кызыксыну күрсәтеп тыңла, ара- тирә сораулар да биреп куй.
Әлегә менә шулар. Еллар үткәч, бергә яшәгән гомер озыная төшкәч, киңәшләр дә артыр, күбәер әле. Боларын гына истә тотсаң да, каенанаң белән икең арасына уртак күпер салып булыр дип уйлыйм. Иреңнең әнисе, әлбәттә, үз әниең түгел инде ул. Әмма, һәркемнең дә бер җае була. Хәтта бик усал, явыз каенананың да. һәрбер килен әнә шул “җайны” тапсын иде, дип телим мин.
Алсу.
Бусаганы атлап керүгә ул мине кочаклап алды, үзе бертуктаусыз “наным”, “кызым”, дип кабатлады. Эчемә җылы керде. Күренеп тора, ул да дулкынлана. Явыз каенананы килене белән очрашу гына болай каушатыр идемени... Бик тәмле теллегә дә охшаган, йөзе дә ачык — бер алдыбызга, бер артыбызга төшә. Кыскасы, “әни” сүзен беренче тапкыр һич тә авырсынмыйча әйттем мин.
Яңа әнием үзе бертуктаусыз нидер сөйли, сораша, үзе сизеп торам, гел мине күзәтә. Өстәл янына утыргач та күзен миннән алмады. Ничек ашый — азмы, күпме, ди торгандыр инде... Рәхмәтемне әйтеп, мин табын артыннан кузгалуга, каенанам:
— И-и, бигрәк аз ашый икән безнең килен. Шуңа күрә гәүдәсенә ит кунмаган да, күрәсең, — дип әйтеп салды.
Мине яратмавы, өнәмәве булдымы, аңлап бетермәдем. Шуңа күрә бер сүз дә эндәшмәдем. Иремә ияреп алгы бүлмәгә уздым. Күзләремә мөлдерәп тулган яшьтән ирем барысын да аңлады...
Аннан инде килен хезмәте күрсәтү башланды. Савыт- саба юам, өй җыештырам, су ташыйм... Ни генә эшләсәм дә, каенанамның гел үземне күзәтүен сизәм, ләкин сизгәнемне белгертмим. Ул — мине, мин аны сыныйбыз. Сыный торгач, бер-беребезне шактый ошатыштык бугай. Һәрхәлдә, мин үземне иремнең әнисе белән уртак тел таба алдым дип саныйм. Мактанып әйтүем түгел, бер түбә астында яшәмәсәк тә, каенанамның хәлен белешмичә калган көнем юк минем, һәр көн эшне аның хәл- әхвәлен сорашудан башлыйм. Берәр сәбәп белән шылтырата алмый торсам, “тавышыңны гына ишетәсем килгән иде”, дип, әни минем номерны үзе җыя.
Каенанамның өч килене бар. Мин — төпчек улыныкы. Димәк, таякның юан башы да миңа төшә. Төпчекнең хатыны башкаларга караганда, каенанасын күбрәк тәрбияләргә, өй мәшәкатьләрен үз өстенә күбрәк алырга тиеш, дип саный иремнең әнисе.
Хәер, бәхетемә диимме, кешегә салына торганнардан түгел әле әни. Аның кебек үк эшчән, булган хатыннар сирәк алар. Ярарга тырышуым димәгез, мин, чынлап та, чын күңелдән сокланам аңарга. Мәсәлән, ул кырык ел буе үзенең сукыр каенанасын тәрбияли. Сыкранмыйча, зарланмыйча. Олы йөрәкле, уңган килен булмаса, ул моны эшли алыр идемени?! Үзе тырыш булгач, әни, әлбәттә, бездән дә шуны таләп итә. Аның янына кайткач, "биеп” кенә торырга кирәк. Өйне дә җәлт кенә җыештырырга, шул арада аш та пешерергә, кер дә юып эләргә, терлекләрне дә карап керергә... Менә шуларның һәммәсен, җаен-рәтен белеп башкара алсаң, әнинең күңеле була инде.
Гомумән алганда, каенанага ярарга тырышуны начарга санамыйм мин. Талаш-ызгышка караганда, җан тынычлыгы күпкә кыйммәтрәк дип беләм. Минем бу фикеремне уртаклашучы кызларга — булачак киленнәргә үземнең азмы-күпме булган тәҗрибәмнән чыгып, берничә киңәш тә бирәсем килә.
Каенанаңнан тәмле сүзеңне жәлләмә. Эчеңдә нинди генә утлар янса да, аңа гел елмаеп кара. Шулай эшләгәндә, аш белән атканыңа ул да таш белән җавап бирмәс.
- Каенанаң янында иреңә каршы сүз әйтмә. Ана өчен бала газиз икәнен онытма. Син хаклы булган очракта да, теле белән әйтмәсә дә, барыбер күңеле белән улын яклаячак. Ә син исә каенанаң алдында үзең турында тискәре фикер генә уятачаксың.
Аңа иреңнән зарланма. Гаиләгездә нинди генә аңлашылмаучанлык килеп чыкса да, аны икәү хәл итәргә тырышыгыз. Бу хакта каенанаңа белгертсәң, әйтте диярсең, хәл катлауланачак кына.
- Арыганыңны каенанаңа белгертергә тырышма. Үз әниең кебек аның: “Ял итеп ал”, — дип әйтүенә дә өметләнмә.
- Олы кеше үзе сөйләгәнне тыңлап торганны ярата ул. Каенанаң ни турында сөйләсә дә, аны зур кызыксыну күрсәтеп тыңла, ара- тирә сораулар да биреп куй.
Әлегә менә шулар. Еллар үткәч, бергә яшәгән гомер озыная төшкәч, киңәшләр дә артыр, күбәер әле. Боларын гына истә тотсаң да, каенанаң белән икең арасына уртак күпер салып булыр дип уйлыйм. Иреңнең әнисе, әлбәттә, үз әниең түгел инде ул. Әмма, һәркемнең дә бер җае була. Хәтта бик усал, явыз каенананың да. һәрбер килен әнә шул “җайны” тапсын иде, дип телим мин.
Алсу.
Татар хатын-кызлары өчен кызыклы язмаларны Сөембикә Telegram-каналында укыгыз
Хәзер укыйлар
-
Балдаклар, туй күлмәге калды, ә мин... Сүземне ерактанрак башлыйм әле. Әти үлгәндә мин әле тумаган да булганмын – әни 7 айлык корсаклы килеш калган. Аңа бу вакытта нибары 21 яшь булган...
-
Ялгыз канат Ире чит хатынга чыгып китсә дә, йөрәк болай әрнемәс иде. Хыянәтен кичерә алмый, мендәр кочаклап елар да, мәхәббәтне нәфрәткә әйләндереп яшәр иде. Ә ул хатынына гына түгел, балаларына, әти-әниләренә, диненә, үзенә хыянәт итте. Миләүшә яшь көе ирсез калды.
-
Рәхмәт, әнием! Аның ирен үтереп ташладылар. Дөресрәге, үләр дәрәҗәгә җиткәнче кыйнап ыргыттылар... Аңсыз гәүдәсен өйләреннән ике йөз метрлар чамасы җирдә, барак кебек шыксыз йортларның пычрак ишегалдыннан таптылар...
-
Бар җылымны сиңа бирәм, әни... Әнигә бар җылыңны да, назыңны да, яратуыңны да бирәсең, чөнки ул әни, һәм башкача уйлау, яшәү мөмкин түгелдер... Ә үз әниең булмаса?! Кемгә бүләк итәргә? Сине ничек бар шулай кабул итә торган кем бар тагын?! Әни бар! Иремнең әнисе!
-
Менә шулай... Чәй кайнар суга эләгү белән куе булып чыга башлый. Буяу бит инде. Шайтан алгыры!..
Соңгы комментарийлар
-
28 июнь 2022 - 10:56Без имениСез язманы игътибар белән укымаган, ахры, иптәшләр. Монда бит колхозчы баласының кеше була алмавы турында бармый сүз! Ә ата-ананың баланы аралавы, башкаларга караганда, начаррак мөнәсәбәттә булуы турында сүз бара. Әгәр шартлар булса, бу өлкән кыз да, кече сеңлесе кебек, врач була алыр иде!Врач буласы урынга авылда әбиләр карыйм
-
28 июнь 2022 - 11:47Без имениУзегез йомшак булгансыз. Чыгып китяргя иде. Нык телясягез врач булыр идегез. Урында утырып , хыяллар белян яшяргя унайлырак булган курясен сезгя. Атиегез гаепле тугел ,а узегез . А хазер барсы да гаепле сезнен очен. Алай булмай шул. Узегез ялгышкансыз. Шуны анлагыз хям яшягез алга карап. Артка карап, барсында гаепляп тугел.Врач буласы урынга авылда әбиләр карыйм
-
24 июнь 2022 - 20:10Без имениАзаматны ышандырып йорисе тугел иде! Йомшак ирлэр дэ ничектер бэхетле яши бит эле. Кайбер гаилэдэ хатын-кыз эйдэп бара, торле гаилэ бар. Ин мохиме, ир куп эчмэсен, акча тапсын.Балдаклар, туй күлмәге калды, ә мин...
-
Ханбикәләребез Кем ул ханбикә? Дөресен әйтик, бәгъзеләребез аны көнгә биш-алты күлмәк алыштыручы көяз хатын, ефәк тотканнан да кулы кабаручы назлы җан итеп күз алдына китерә. Әлбәттә инде, иркә, тәкәббер вә кыланчык..
-
Кадерле Мәрьям апа Шундый язмышлы кешеләр була, күзгә-башка әллә ни чалынмыйча, тыйнак, гади генә яшиләр дә тыныч кына китеп тә баралар.
-
Сугыш өзгән хыял Сәхнәдә В. Асафьевның «Бахчасарай фонтаны» балеты бара. Уланованың Мариясе шулкадәр табигый, чын, ышандырырлык итеп үлә – ирексездән күзләргә яшь тула.
-
Шәфкать иясе Шәфика Сәнгать күгендә кыска гына вакыт балкып янган Шәфика Котдусованы атылган йолдызга тиңлиләр.