«Яктылык – Шәрыктән...»

«Әл-Мәрҗани» җәмигъ мәчете бинасында күренекле шәрыкъчы, дөньяда Коръәнне шигъри юлларга салып тәрҗемә иткән бердәнбер шәхес – Шумовский Теодор Адамовичның якты истәлегенә багышланган «Шәрыкъ яктылыгы» дигән кичә узды. Аны оештыручылар – Шиһабетдин Мәрҗани исемендәге ислам мәдәни үзәге, «Әл-Мәрҗани» җәмигъ мәчете». Идея авторлары – Мансур хәзрәт Җәләлетдин («Әл-Мәрҗани» мәчетенең имам-мөхтәсибе), Әлфия Рәхмәтуллина (Татарстанның атказанган мәдәният хезмәткәре, Санкт-Петербург шәһәре).
28 февраль – Теодор Шумовскийның вафат булган көне. Аның гомерендә, гомумән, бик күп даталар елның нәкъ менә шушы ае белән бәйле. Ул 1913 елның 2 февралендә дөньяга килә. Әти-әнисе – поляклар. Беренче Бөтендөнья сугышы аркасында алар гаиләсе Әзербайҗанда төпләнә. Шәрыкка тартылу – шул вакыттан, балачактан ук башлана.
Язмыш аны Петербург университетының шәрык факультетына алып килә. Остазларының берсе академик И. Ю. Крачковский була. Коръән белән кызыксына башлавы да шушы галим исеме белән бәйле.
...Студент вакытта китапханәдә эшләгән Теодор Шумовскийның күзе чүпкә ташларга әзерләнгән кәгазьләр арасындагы кулъязмаларга төшә. «Рим. 1592. Николай Панецкий» дип язылган була анда. Коръәннең беренче егерме сүрәсенең тәрҗемәсе язылган әлеге битләрне тотып ул И. Ю. Крачковский янына килә. «Бу – язмыш...» – ди аңа остазы.
Соңгы курста укыган елны, 1938 елның 10 февралендә аның ишеген НКВД вәкилләре шакый: «Киенегез, безнең белән китәсез!» – диләр. Тоткынлыкта узган озын-озак еллар башлана... «Иң мөһиме – бу мәхшәрдән исән-имин чыгарга! Мин үземне сакларга тиеш. Белемемне», – ди ул. Юлында кайсы милләт вәкиле очрый, Шумовскийның шул яңа танышының телен өйрәнә. Иреккә ул 22 (!) тел өйрәнеп чыга. Һәрберсендә иркен аралаша. «Нинди генә шартларда да кеше булып калырга!» – үз-үзенә куйган бу махсатка ирешә ул.
Аннан – тагын ун ел төрмә...
Язмыш аны шактый сыный. Якыннарын югалтулар белән дә.
Коръәнне тәрҗемә итәргә 80 (!) яшендә генә утыра ул. Һәм менә дигән итеп башкарып чыга.
Кичәгә килүчеләр галимнең тормыш юлы белән таныштылар, аның турындагы документаль фильмнардан өзекләр карадылар. Мәчет диварларында беренче тапкыр Татарстан Республикасының камера хоры чыгышы яңгырады.
Кичәне Әлфия ханым Рәхмәтуллина алып барды. «Миңа аның белән танышу бәхете тиде, – диде ул. – Берәр мәчеттә Теодор Шумовскийга багышлап шушындый кичә үткәрү күптәнге хыялым иде».
Теодор Адамович үткәннәр, андагы үзе булган урыннар, вакыйгалар турында сөйләгәндә һәрвакыт сүзне: «Искиткеч кояшлы матур көн иде...» – дип башлый торган булган. Ул кешеләрне, дөньяны, яшәүне яраткан, күңелендә якты, матур уйлар гына йөрткән.
Февраль башында дөньяга килеп, бер гасырга якын гомер яшәп, шул ул февраль аенда мәңгелеккә күчә ул. Санкт-Петербург шәһәрендә җирләнә. Каберенә Татарстан Республикасы куйган ташка аның гомер буе үзе кабатлаган сүзләре язылган: «Яктылык – Шәрыктән...»

28 февраль – Теодор Шумовскийның вафат булган көне. Аның гомерендә, гомумән, бик күп даталар елның нәкъ менә шушы ае белән бәйле. Ул 1913 елның 2 февралендә дөньяга килә. Әти-әнисе – поляклар. Беренче Бөтендөнья сугышы аркасында алар гаиләсе Әзербайҗанда төпләнә. Шәрыкка тартылу – шул вакыттан, балачактан ук башлана.
Язмыш аны Петербург университетының шәрык факультетына алып килә. Остазларының берсе академик И. Ю. Крачковский була. Коръән белән кызыксына башлавы да шушы галим исеме белән бәйле.
...Студент вакытта китапханәдә эшләгән Теодор Шумовскийның күзе чүпкә ташларга әзерләнгән кәгазьләр арасындагы кулъязмаларга төшә. «Рим. 1592. Николай Панецкий» дип язылган була анда. Коръәннең беренче егерме сүрәсенең тәрҗемәсе язылган әлеге битләрне тотып ул И. Ю. Крачковский янына килә. «Бу – язмыш...» – ди аңа остазы.
Соңгы курста укыган елны, 1938 елның 10 февралендә аның ишеген НКВД вәкилләре шакый: «Киенегез, безнең белән китәсез!» – диләр. Тоткынлыкта узган озын-озак еллар башлана... «Иң мөһиме – бу мәхшәрдән исән-имин чыгарга! Мин үземне сакларга тиеш. Белемемне», – ди ул. Юлында кайсы милләт вәкиле очрый, Шумовскийның шул яңа танышының телен өйрәнә. Иреккә ул 22 (!) тел өйрәнеп чыга. Һәрберсендә иркен аралаша. «Нинди генә шартларда да кеше булып калырга!» – үз-үзенә куйган бу махсатка ирешә ул.
Аннан – тагын ун ел төрмә...
Язмыш аны шактый сыный. Якыннарын югалтулар белән дә.
Коръәнне тәрҗемә итәргә 80 (!) яшендә генә утыра ул. Һәм менә дигән итеп башкарып чыга.
Кичәгә килүчеләр галимнең тормыш юлы белән таныштылар, аның турындагы документаль фильмнардан өзекләр карадылар. Мәчет диварларында беренче тапкыр Татарстан Республикасының камера хоры чыгышы яңгырады.
Кичәне Әлфия ханым Рәхмәтуллина алып барды. «Миңа аның белән танышу бәхете тиде, – диде ул. – Берәр мәчеттә Теодор Шумовскийга багышлап шушындый кичә үткәрү күптәнге хыялым иде».
Теодор Адамович үткәннәр, андагы үзе булган урыннар, вакыйгалар турында сөйләгәндә һәрвакыт сүзне: «Искиткеч кояшлы матур көн иде...» – дип башлый торган булган. Ул кешеләрне, дөньяны, яшәүне яраткан, күңелендә якты, матур уйлар гына йөрткән.
Февраль башында дөньяга килеп, бер гасырга якын гомер яшәп, шул ул февраль аенда мәңгелеккә күчә ул. Санкт-Петербург шәһәрендә җирләнә. Каберенә Татарстан Республикасы куйган ташка аның гомер буе үзе кабатлаган сүзләре язылган: «Яктылык – Шәрыктән...»

Татар хатын-кызлары өчен кызыклы язмаларны Сөембикә Telegram-каналында укыгыз
Хәзер укыйлар
-
Дус кызымның ире икенче хатын алган Дус кызыма шулчак әллә нәрсә булды, мышык-мышык елап җибәрде, керфекләренә яккан тушь җебеп, алсу бите буйлап акты. Мин Гөлчәчәкне тынычландырырдай кирәкле сүзләр таба алмадым, ни өчен сорау биргәнемә дә үкендем...
-
Хата Тормышта бер генә кеше дә хаталардан хали түгел. Без ясаган хаталар бер-берсеннән зурлыгы йә кечкенәлеге белән генә аерыладыр. Кечкенәләре шунда ук онытыладыр. Ә зурраклары, язмышыңны башка сукмактан алып кереп киткәннәре... Алары башка шул. Алары сине гомер буе озата бара...
-
Елама, Сәрвиназ! (хикәя)
-
Ләкләкләр Яз җиткән саен ләкләкләр кайтуын өзелеп көтә башлыйм. Бу кошлар кайткач җиһанга яңа тормыш иңә кебек. Мин өчен бик кадерле алар. Аларга кагылышлы үз тарихым бар.
-
«Кичер мине, әни!» Ә менә бу – ул керәсе йорт, анда аны әнисе көтә. Унбиш ел көтә инде... Кичке эңгер-меңгер. Кәүсәриянең күзе ирексездән ике якты тәрәзәгә төште. Аларның берсендә бөкрәйгән хатын-кыз шәүләсе күренде. «Йә Хода! Ничек картайган!» Кызганудан Кәүсәриянең йөрәге чәнчеп алды...
Соңгы комментарийлар
-
23 март 2023 - 11:56Без имениБашта ул үзе генә булганда аңа игътибар күп булган, аннан сез кияүгә чыккансыз, игътибар кими төшкән, бала туган, тагын ныграк кимегән, аңа гына карап тору беткән. Ул бала гына икәнен онытып җибәргәнсез. Сезгә ул инде зур, үчтекиләргә кирәк түгел дип саный башлагансыз. Ә ул балада әкренләп әнә шул көнләшү дә, үпкәләү дә, үртәлү дә барлыкка килгән. Белмим, бу хәлне төзәтә алырсызмы.Ничек дуслаштырыйм?
-
22 март 2023 - 10:47Без имени«Улымны узем генэ устердем» дигэн суздэн сон ук барысы да анлашылды. Киленне яратмавыгыз хэр суздэн «кычкырып» тора. Вот и гаеп эзлисезОныгым минеке түгел...
-
22 март 2023 - 09:46Без имениМенэ бу ирне жэллэп язгансыз, кешенен гаилэ тормышын белмичэ язып булмый бит, юньле ирдэн хатын китми, малаен курергэ тилмереп артыннан чабып йоргэнче, гаилэ бн яшэгэндэ кадерлэрен белеп яшэргэ булган дип тэ уйлап була, остендэге киемен утюклап кию кимэу кешенен узеннэн тора, аяксыз, кулсыз кеше тугел бит ул, утюклап кисен, хатын- кыз эш аты тугел бит ул, баласын карарга вакыты тисэ бик яхшы, ир- ат бала чага тугел, гаилэ коргач ул узе йорттагы ботен кеше очен жаваплы булырга тиеш, хатын жилкэсенэ менеп утырырга тиеш тугел!!Бер очрашу
-
22 март 2023 - 14:07Без имениУлыгыз баланы яраткач, кысылмагыз. Безкапчыкта ятмый конечно. Ноикенче яктан, кешелэрбит детдомнан да алып устерэОныгым минеке түгел...
-
23 март 2023 - 16:39Без имениБу язманы бик дулкынланып,тетрэнеп укыдым,Аннан коментарийларны да укып чыктым,торле фикерлэр эйтелгэн,хэрберсе дэ дорестер дип уйлыйм.Куренекле шэхеслэрнен тормышын гади халык белми,курми бит,барысы да ал да гол кебек.Баксан, алай тугел икэн...Боек шэхеслэр бераз эгоистрак булалар шикелле,аларга кубрэк игьтибар кирэк,шуна курэ аларнын гаилэ тормышлары да ,яшэу рэвешлэре дэ бераз узгэрэк,ягьни каршылыклы,ямьсезлеклэр белэн чуарлана.Икенчедэн боек шэхес булыр очен узенне танытыр очен ботен гомеренне шул идеяга юнэлтергэ кирэк.Э ботенесенэ дэ житешер очен бик кочле рух,батырлык кирэктер дип саныйм мин.Андыйлар да бар сэнгать кешелэре арасында.Э шулай да Галимэ апаны актриса буларак бик яраттым,рольлэрен бик оста уйный иде.Э тормышына килгэндэ,нишлисен,беребез дэ эулия тугел,хэрбер кешенен дэ русча эйтмешли свои скелеты в шкафуЧибәрлек – матур кешенең сыңар канаты!
-
Ханбикәләребез Кем ул ханбикә? Дөресен әйтик, бәгъзеләребез аны көнгә биш-алты күлмәк алыштыручы көяз хатын, ефәк тотканнан да кулы кабаручы назлы җан итеп күз алдына китерә. Әлбәттә инде, иркә, тәкәббер вә кыланчык..
-
Кадерле Мәрьям апа Шундый язмышлы кешеләр була, күзгә-башка әллә ни чалынмыйча, тыйнак, гади генә яшиләр дә тыныч кына китеп тә баралар.
-
Сугыш өзгән хыял Сәхнәдә В. Асафьевның «Бахчасарай фонтаны» балеты бара. Уланованың Мариясе шулкадәр табигый, чын, ышандырырлык итеп үлә – ирексездән күзләргә яшь тула.
-
Шәфкать иясе Шәфика Сәнгать күгендә кыска гына вакыт балкып янган Шәфика Котдусованы атылган йолдызга тиңлиләр.