Роберт Миңнуллинның тормыш кагыйдәләре

Мин – Илеш шагыйре! Иҗатымнан аз-маз хәбәрдар укучылар чамалыйдыр: җырларымның, шигырьләремнең һәрберсе Илеш җимешләре, Илеш хисләре, Илеш гүзәллекләре. Илеш иң матур җырларга лаек, иң кайнар мәхәббәткә лаек, иң ихлас мөнәсәбәткә лаек! Миңа күптән түгел нәсел шәҗәрәмне табып бирделәр. Анда җиде буын бабам да бар. Нәселем Илеш атлы кешедән башлана. Тугын як кына түгел, бабам исеме буларак та якын ул миңа.

Без әнкәйнең биш баласы идек. Мин – иң өлкәне. Сугыштан кайткан әти, сабыйларын ятим итеп, бик иртә гүр иясе булды. Әнкәй улы идем, аны бик яраттым. Аңа булган рәхмәтемне бик күп шигырьләремдә әйтергә тырыштым. Ләкин әнкәйләргә рәхмәтне күпме генә әйтсәң дә, бик аз булуын адәм баласы соңрак, аларны югалткач кына аңлый шул. Уңышларымның нигезендә әнкәм тора! Аны сөендерәсем килгәнгә ирештем мин аларга.  

Горурланып әйтә алам: мин – авыл баласы. Мине авыл тәрбияләде. Авыл, Сөн буйлары шагыйрь итте. Сугыштан соңгы авыр елларда үстек: җитмәгәне җиткәненнән күбрәк булды. Хыялларны арттырырга, өметләрне үстерергә, бәхетебезгә, китап дигән тылсым бар иде. Без – китап укып үскән, аның тәмен татыган буын.

Мин – гомер буе балачак дигән серле илдә торып калган сирәк бәхетлеләрнең берсе. Әгәр шулай булмаса, сабыйлар өчен кызыклы шигырьләр яза, китаплар чыгара алмас идем. Бабай белән малай бертөслерәк дияр идем. Юкка гына рифмалашмый инде ул. Тик картлык ул – хыялсыз балачак. Балачакта кешене хыяллар алга әйдәсә, олыгайгач (ул хыялларның күбесе чынга ашкан була), хатирәләр белән яши башлый адәм баласы. 

Язучы-шагыйрь ул – халыкның рупоры, гел халык белән бергә булып, аны өметләндереп торырга тиеш. Соңгы аралардагы тел вазгыяте өметләрне бик дөрләтеп тормый шул. Өметне сүндермибез дип, дөреслекне, хакыйкатьне яшерергә ярамый. Хакыйкать ачы булса да… Ләкин дару да ачы, әмма файдалы.

Бездә хәзер сүзнең кадере китте, фикернең, үгет-нәсихәтнең бәясе төште. «Фәлән булырга кирәк, төгән булырга кирәк», –  дип өйрәтү бик җиңел ул. Әмма ул сүзне, иманым камил, үзе шундый булган кеше генә әйтергә тиештер. Син иң элек үзең үрнәк күрсәт, шуларны үзең эшлә. Шул чагында гына синең сүзең үтемле булыр, сиңа ышанырлар. 

Без, гадәттә, французларның яки кытайларның тарихын әйбәтрәк беләбез. Ә менә үзебезнең тарихны, чуваш, башкорт, удмурт, мари күршеләребезнең тарихларын беләбез микән? Ни өчендер интернациональ дуслыкны да кайбер очракта чит ил халыклары белән дуслык дип кенә аңлыйбыз кебек. Ләкин шуны истән чыгармаска иде: күршең белән дус, тату, тыныч яшәсәң генә халыкара дуслык булачак. 

Рус китабын барыбыз да укый. Ә инде үзебезнең китапларыбызның язмышын үз агымына куйсак, укучысыз да, китапсыз да, димәк, әдәбиятсыз да торып калуыбыз бик ихтимал. Әдипнең язмышы турыдан туры китап белән бәйләнгән. Китапсыз язучы да, шагыйрь дә була алмый. Укучысы булмаган әдип шулай ук әдип дигән олы исемне күтәреп йөри алмый. 

Шагыйрьнең моңсыз булырга хакы юк. Бигрәк тә татар шагыйрьләренә. Моң табигый булырга, еллар дәвамында җанның, күңелнең аерылгысыз кисәгенә әверелергә тиеш. Шул чагында гына ул укучылар күңеленә барып җитәчәк.        

Кешелеклелек сыйфатлары кечкенәдән үк тәрбияләнә. Төрле бөҗәкләрне, кошларны, җәнлекләрне яратып үсүчеләр генә, көчсез, ярдәмчесез дусларын явызлардан саклый белүчеләр генә Ватанын, туган җирен, халкын чын мәгънәсендә ярата ала, шәфкатьле, яхшы кеше булып үсә ала икән.                                                                                                                

Мин һәрвакыт үземне формада тотарга тырыштым. Әхлакый яктан, тышкы яктан булмасын... Һәм иҗатта да. Язганым да бар инде, куркак кеше мин, дип. Үземнең исемне югалтудан куркам. Элегрәк, әнкәйгә минем турыда начар сүз җиткермәсеннәр иде дип курка идем. Ул хис әле дә шулай. Үзгәреп тә булмый. Үзгәрергә уйлаганым да юк. Кешенең яшәү рәвеше һәрвакыт бертөсле булырга тиеш. 

Дин ул тышка чыгарып күрсәтә торган әйбер түгел. Үзем, мәсәлән, мин динлеме, түгелме дип кеше белән сөйләшергә куркам. Башкаларның анда ни эше бар? 

Үкенү ул – булдыра алмаганнар эше. Ә без үз чиратыбызда ул чорда туган телне дәүләт теле иттек. Аның уңышларын күреп сөендек. Ә нәрсәдер эшли алмый калганбыз икән, ул инде бездән генә торган нәрсә булмаган, күрәсең. 

«Яшь ленинчы» («Сабантуй») гомеремнең иң иҗатлы, иң гамьле һәм иң ямьле чаклары булды. Балалар газетасында эшләү мине күп кенә начар гамәлләрдән саклап калды дип әйтә алам. Кем икәнеңне беләсең килсә, балалар янына кил: алар сиңа бәяне бик дөрес бирәләр. Ялганлап та, ялагайланып та тормыйлар, сабыйлар – иң ихлас халык. 

Дусларым күп. Рәхмәтле шәкертләрем дә байтак. Хәзер дошманнар мине кызыксындырмый инде. Эт өрә, бүре йөри, диләр ич. Өргәннәр өрә торсын! Шартласыннар! Аларның бар булдыра алган эшләре дә шул гына, димәк. Үзе талантлы кеше беркайчан да кешедән көнләшми. Дошманнарга чынлап та рәхмәт әйтерлек, алар мине гомерем буе сизгер булырга өйрәттеләр, әйбәт ижади формада тоттылар, начар булмаска өндәп, өйрәтеп тордылар.