Сугыш елы баласы

Мин сугыш елы баласы. Ул еллар әле бүгенгедәй күз алдымда — үзәккә үткән вакыйгалар, хәлләр истән чыкмыйлар, җуелмыйлар, үлгәнче хәтердә сакланырлар.
1941 елда сугышка киткәндә әтиебезгә нибары 30 яшь иде, әни дүрт бала белән ялгызы калды. Абыйга — унбер, апага — сигез, миңа — биш, сеңлемә ике яшь.
Ул елларда күргән ачлык-ялангачлыкны әйтеп бетерә торган түгел. Дәү әни иске капчыкларны селте белән юып (селтене агач көленнән ясый иде, чөнки сабын юк), ак карда агач белән кыйнап, йомшартып, күлмәк итеп тегеп бирә иде. Тоз, шырпы, сабын — әҗәл даруы. Кемнең өенең торбасыннан төтен чыгуын иртә белән сагалап торабыз, чөнки тал кисәкләрен, саламны ягып җибәрү өчен, ялкын — күз кирәк. Ә сабынсыз интегүләр! Башлардагы чәчләр бетләп бетә. И, Ходаем, бу көннәрне тагын күрергә язмасын! Нигәдер колхозда башак җыярга ярамады, ай яктысында, яшерен, урманда, агач арасында, капчыкларыбызны калдырып, алга алъяпкыч бәйләп, башакны шунда җыеп, эзләп-эзләп капчыкка тутыра идек. Төнен, ка- ча-поса, сарай артларыннан өйгә кайтып керәбез. Исән-сау кайтып кергәч, дәү әни догасын укып, елап-елап ала иде. Бәрәңге, кәбестә җыелып беткәч тә калдыкларын җыю тыела. Совет хөкүмәте сугыш елы балаларын, бер-бер максат белән үтерергә уйладымы икән? Әле дә белеп бетерә алмыйм.
Хәзер мәктәптә сугыш темасына әсәрләр укыганда бу хәлләрне сөйләсәм, бугазыма төер җыела да күземнән яшь чыга, әйтәсе сүземне әйтә алмыйча туктап калам. Балалар тып-тын булып калалар, аларга минем сүзләрем бик нык тәэсир итә.
Әтидән кара кәгазь кыш көне килеп төште. Салкын гыйнвар ае иде. 1944 ел. Өй салкын, кием юк, азык юк, әни елый, без елыйбыз, күрше-күлән кереп юата...
Әти 1943 елның 24 декабререндө Житомир өлкәсенең Корнынский районында, Лучин авылында батырларча һәлак була һәм шул авылда җир куенына керә. Шулай итеп, Илне-Ватанны саклауда башын сала. Нигә безгә — сугыш елы балаларына дәүләт тарафыннан бер ярдәм юк икән? Без үлгәч кенә бу ярдәм турында уйлый башларлармы? Хәзерге вакытта сугыш елы балаларының күбесенә 70-75 яшь. Сугыштан исән-имин кайткан ирләрнең, аларның гаиләләре, балалары төрле ташламалардан файдаландылар—фатир, машиналар алдылар, хәзер дә файдаланалар. Алсыннар, көнләшеп әйтмим, тик безгә дә, сугыш елы балаларына да, берәр ташлама эшләсеннәр иде, югыйсә, бу сугышның бетүен якынайту өчен без дө бик күп эшләр башкардык бит. Колхозга иске капчыкларны ямаулар, төнлә авыл Советында кизү торулар, фронтка җибәрергә дип сарык йонын эрләп, чыра яктылыгында оекбаш, шарф, биялиләр бәйләүләр... Күпме изаландык, көч түктек, түздек, тырыштык. Хөкүмәт, сугыш елларында бала булсалар да, күп хезмәт куйганнарны бәяләргә тиеш бит. Безнең йөрәк әрнүләрен, сызлануларны, без үткәргән газапларның әҗерен кем түләп бетерер икән? Әнинең үлгәнче күзеннән яше кипмәде, колхозда өч-дүрт урында эшләп, әти үлгәнгә бер тиен пенсия алмыйча, 63 яшендә бөкрәйгән карчык булып якты дөньядан китте. Ул бер рәхәт күрмәде, урыны оҗмахта булсын. Җиде яшендә намазга басып, су белән ураза тотып, ачлы-туклы елларда да намазын калдырмады.
1941 елда сугышка киткәндә әтиебезгә нибары 30 яшь иде, әни дүрт бала белән ялгызы калды. Абыйга — унбер, апага — сигез, миңа — биш, сеңлемә ике яшь.
Ул елларда күргән ачлык-ялангачлыкны әйтеп бетерә торган түгел. Дәү әни иске капчыкларны селте белән юып (селтене агач көленнән ясый иде, чөнки сабын юк), ак карда агач белән кыйнап, йомшартып, күлмәк итеп тегеп бирә иде. Тоз, шырпы, сабын — әҗәл даруы. Кемнең өенең торбасыннан төтен чыгуын иртә белән сагалап торабыз, чөнки тал кисәкләрен, саламны ягып җибәрү өчен, ялкын — күз кирәк. Ә сабынсыз интегүләр! Башлардагы чәчләр бетләп бетә. И, Ходаем, бу көннәрне тагын күрергә язмасын! Нигәдер колхозда башак җыярга ярамады, ай яктысында, яшерен, урманда, агач арасында, капчыкларыбызны калдырып, алга алъяпкыч бәйләп, башакны шунда җыеп, эзләп-эзләп капчыкка тутыра идек. Төнен, ка- ча-поса, сарай артларыннан өйгә кайтып керәбез. Исән-сау кайтып кергәч, дәү әни догасын укып, елап-елап ала иде. Бәрәңге, кәбестә җыелып беткәч тә калдыкларын җыю тыела. Совет хөкүмәте сугыш елы балаларын, бер-бер максат белән үтерергә уйладымы икән? Әле дә белеп бетерә алмыйм.
Хәзер мәктәптә сугыш темасына әсәрләр укыганда бу хәлләрне сөйләсәм, бугазыма төер җыела да күземнән яшь чыга, әйтәсе сүземне әйтә алмыйча туктап калам. Балалар тып-тын булып калалар, аларга минем сүзләрем бик нык тәэсир итә.
Әтидән кара кәгазь кыш көне килеп төште. Салкын гыйнвар ае иде. 1944 ел. Өй салкын, кием юк, азык юк, әни елый, без елыйбыз, күрше-күлән кереп юата...
Әти 1943 елның 24 декабререндө Житомир өлкәсенең Корнынский районында, Лучин авылында батырларча һәлак була һәм шул авылда җир куенына керә. Шулай итеп, Илне-Ватанны саклауда башын сала. Нигә безгә — сугыш елы балаларына дәүләт тарафыннан бер ярдәм юк икән? Без үлгәч кенә бу ярдәм турында уйлый башларлармы? Хәзерге вакытта сугыш елы балаларының күбесенә 70-75 яшь. Сугыштан исән-имин кайткан ирләрнең, аларның гаиләләре, балалары төрле ташламалардан файдаландылар—фатир, машиналар алдылар, хәзер дә файдаланалар. Алсыннар, көнләшеп әйтмим, тик безгә дә, сугыш елы балаларына да, берәр ташлама эшләсеннәр иде, югыйсә, бу сугышның бетүен якынайту өчен без дө бик күп эшләр башкардык бит. Колхозга иске капчыкларны ямаулар, төнлә авыл Советында кизү торулар, фронтка җибәрергә дип сарык йонын эрләп, чыра яктылыгында оекбаш, шарф, биялиләр бәйләүләр... Күпме изаландык, көч түктек, түздек, тырыштык. Хөкүмәт, сугыш елларында бала булсалар да, күп хезмәт куйганнарны бәяләргә тиеш бит. Безнең йөрәк әрнүләрен, сызлануларны, без үткәргән газапларның әҗерен кем түләп бетерер икән? Әнинең үлгәнче күзеннән яше кипмәде, колхозда өч-дүрт урында эшләп, әти үлгәнгә бер тиен пенсия алмыйча, 63 яшендә бөкрәйгән карчык булып якты дөньядан китте. Ул бер рәхәт күрмәде, урыны оҗмахта булсын. Җиде яшендә намазга басып, су белән ураза тотып, ачлы-туклы елларда да намазын калдырмады.
Татар хатын-кызлары өчен кызыклы язмаларны Сөембикә Telegram-каналында укыгыз
Хәзер укыйлар
-
Балдаклар, туй күлмәге калды, ә мин... Сүземне ерактанрак башлыйм әле. Әти үлгәндә мин әле тумаган да булганмын – әни 7 айлык корсаклы килеш калган. Аңа бу вакытта нибары 21 яшь булган...
-
Ялгыз канат Ире чит хатынга чыгып китсә дә, йөрәк болай әрнемәс иде. Хыянәтен кичерә алмый, мендәр кочаклап елар да, мәхәббәтне нәфрәткә әйләндереп яшәр иде. Ә ул хатынына гына түгел, балаларына, әти-әниләренә, диненә, үзенә хыянәт итте. Миләүшә яшь көе ирсез калды.
-
Рәхмәт, әнием! Аның ирен үтереп ташладылар. Дөресрәге, үләр дәрәҗәгә җиткәнче кыйнап ыргыттылар... Аңсыз гәүдәсен өйләреннән ике йөз метрлар чамасы җирдә, барак кебек шыксыз йортларның пычрак ишегалдыннан таптылар...
-
Бар җылымны сиңа бирәм, әни... Әнигә бар җылыңны да, назыңны да, яратуыңны да бирәсең, чөнки ул әни, һәм башкача уйлау, яшәү мөмкин түгелдер... Ә үз әниең булмаса?! Кемгә бүләк итәргә? Сине ничек бар шулай кабул итә торган кем бар тагын?! Әни бар! Иремнең әнисе!
-
Менә шулай... Чәй кайнар суга эләгү белән куе булып чыга башлый. Буяу бит инде. Шайтан алгыры!..
Соңгы комментарийлар
-
28 июнь 2022 - 10:56Без имениСез язманы игътибар белән укымаган, ахры, иптәшләр. Монда бит колхозчы баласының кеше була алмавы турында бармый сүз! Ә ата-ананың баланы аралавы, башкаларга караганда, начаррак мөнәсәбәттә булуы турында сүз бара. Әгәр шартлар булса, бу өлкән кыз да, кече сеңлесе кебек, врач була алыр иде!Врач буласы урынга авылда әбиләр карыйм
-
28 июнь 2022 - 11:47Без имениУзегез йомшак булгансыз. Чыгып китяргя иде. Нык телясягез врач булыр идегез. Урында утырып , хыяллар белян яшяргя унайлырак булган курясен сезгя. Атиегез гаепле тугел ,а узегез . А хазер барсы да гаепле сезнен очен. Алай булмай шул. Узегез ялгышкансыз. Шуны анлагыз хям яшягез алга карап. Артка карап, барсында гаепляп тугел.Врач буласы урынга авылда әбиләр карыйм
-
24 июнь 2022 - 20:10Без имениАзаматны ышандырып йорисе тугел иде! Йомшак ирлэр дэ ничектер бэхетле яши бит эле. Кайбер гаилэдэ хатын-кыз эйдэп бара, торле гаилэ бар. Ин мохиме, ир куп эчмэсен, акча тапсын.Балдаклар, туй күлмәге калды, ә мин...
-
Ханбикәләребез Кем ул ханбикә? Дөресен әйтик, бәгъзеләребез аны көнгә биш-алты күлмәк алыштыручы көяз хатын, ефәк тотканнан да кулы кабаручы назлы җан итеп күз алдына китерә. Әлбәттә инде, иркә, тәкәббер вә кыланчык..
-
Кадерле Мәрьям апа Шундый язмышлы кешеләр була, күзгә-башка әллә ни чалынмыйча, тыйнак, гади генә яшиләр дә тыныч кына китеп тә баралар.
-
Сугыш өзгән хыял Сәхнәдә В. Асафьевның «Бахчасарай фонтаны» балеты бара. Уланованың Мариясе шулкадәр табигый, чын, ышандырырлык итеп үлә – ирексездән күзләргә яшь тула.
-
Шәфкать иясе Шәфика Сәнгать күгендә кыска гына вакыт балкып янган Шәфика Котдусованы атылган йолдызга тиңлиләр.