Викторина

1. Идел буе болгарларында гарәп язуына кадәр нинди язу кулланылган?
2. “Без Галия белән өч сәгать унбиш минутта очрашырга сүз куештык" җөмләсендә нинди хата бар? Төзәтегез.
3. Октябрь инкыйлабына кадәр татарлар укырга, язарга нинди методлар белән өйрәнгәннәр?
4. Бәрәннәр - бәрәнләр. Әлеге сүзләр арасында аерма бармы? Булса нәрсәдә? Тел белеме сүзләрнең мондый парлашу күренешен ничек дип атый?
5. “Авызын ачса - үпкәсе күренер” канатлы сүзе телебездә кайсы очракларда кулланыла һәм гыйбарәнең нигезендә нәрсә ята?
1. Казан татарларының борынгы бабаларында - Азов һәм Дон буе болгарларында рум язуы булган.
2. Өч сәгать унбиш минут — бу рус теленнән “три часа 15 минут” - тан “калька” — туры тәрҗемә. Татарча - “сәгать өч тулып унбиш минут". Дөрес җөмлә: “Без Галия белән сәгать өч тулып унбиш минутта очрашырга сүз куештык".
3. Октябрь инкыйлабына кадәр татарлар укырга-язарга:
а) хәреф кушу методы (IX—X йөзләрдән XX йөз башына кадәр) белән;
б) иҗек методы (XIX йөзнең соңгы чирегеннән безнең көннәргә кадәр) белән;
в) аваз методы (XIX йөзнең соңгы чирегеннән безнең көннәргә кадәр) белән өйрәнгәннәр.
4. Бәрәннәр - берничә бәрән дигән сүз. Исем сүз төркеме, күплек санда, баш килештә.
Бәрәнләр - бәрән тудырыр, бәрән китерер дигән сүз. Киләчәк заман хикәя фигыль, III зат, берлек сан, барлыкта.
Татар тел белемендә мондый парлануны пароним дип атыйлар.
5. Бик ябык яисә үтә ярлы, хәерче тормышта көн итүче кешене сыйфатлау өчен кулланалар. Борынгы заманнарда әлеге канатлы сүз табышмак булып йөргән. Табышмакта элеккеге тирмә (киез өй) яшерелгән. Тирмәнең ут яга торган урыны (учагы) ишек каршында булып, ишек ачуга ярым караңгы тирмә эчендә кызыл ялкын күзгә ташланган. Табышмакта хайван асраучы кыпчаклар тирмәне хайван образы аша сурәтләп, ялкынын терлек үпкәсенә охшатып әйткәннәр.
Фәнзилә ЗАВГАРОВА
2. “Без Галия белән өч сәгать унбиш минутта очрашырга сүз куештык" җөмләсендә нинди хата бар? Төзәтегез.
3. Октябрь инкыйлабына кадәр татарлар укырга, язарга нинди методлар белән өйрәнгәннәр?
4. Бәрәннәр - бәрәнләр. Әлеге сүзләр арасында аерма бармы? Булса нәрсәдә? Тел белеме сүзләрнең мондый парлашу күренешен ничек дип атый?
5. “Авызын ачса - үпкәсе күренер” канатлы сүзе телебездә кайсы очракларда кулланыла һәм гыйбарәнең нигезендә нәрсә ята?
Җаваплар
1. Казан татарларының борынгы бабаларында - Азов һәм Дон буе болгарларында рум язуы булган.
2. Өч сәгать унбиш минут — бу рус теленнән “три часа 15 минут” - тан “калька” — туры тәрҗемә. Татарча - “сәгать өч тулып унбиш минут". Дөрес җөмлә: “Без Галия белән сәгать өч тулып унбиш минутта очрашырга сүз куештык".
3. Октябрь инкыйлабына кадәр татарлар укырга-язарга:
а) хәреф кушу методы (IX—X йөзләрдән XX йөз башына кадәр) белән;
б) иҗек методы (XIX йөзнең соңгы чирегеннән безнең көннәргә кадәр) белән;
в) аваз методы (XIX йөзнең соңгы чирегеннән безнең көннәргә кадәр) белән өйрәнгәннәр.
4. Бәрәннәр - берничә бәрән дигән сүз. Исем сүз төркеме, күплек санда, баш килештә.
Бәрәнләр - бәрән тудырыр, бәрән китерер дигән сүз. Киләчәк заман хикәя фигыль, III зат, берлек сан, барлыкта.
Татар тел белемендә мондый парлануны пароним дип атыйлар.
5. Бик ябык яисә үтә ярлы, хәерче тормышта көн итүче кешене сыйфатлау өчен кулланалар. Борынгы заманнарда әлеге канатлы сүз табышмак булып йөргән. Табышмакта элеккеге тирмә (киез өй) яшерелгән. Тирмәнең ут яга торган урыны (учагы) ишек каршында булып, ишек ачуга ярым караңгы тирмә эчендә кызыл ялкын күзгә ташланган. Табышмакта хайван асраучы кыпчаклар тирмәне хайван образы аша сурәтләп, ялкынын терлек үпкәсенә охшатып әйткәннәр.
Фәнзилә ЗАВГАРОВА
Татар хатын-кызлары өчен кызыклы язмаларны Сөембикә Telegram-каналында укыгыз
Хәзер укыйлар
-
Балдаклар, туй күлмәге калды, ә мин... Сүземне ерактанрак башлыйм әле. Әти үлгәндә мин әле тумаган да булганмын – әни 7 айлык корсаклы килеш калган. Аңа бу вакытта нибары 21 яшь булган...
-
Ялгыз канат Ире чит хатынга чыгып китсә дә, йөрәк болай әрнемәс иде. Хыянәтен кичерә алмый, мендәр кочаклап елар да, мәхәббәтне нәфрәткә әйләндереп яшәр иде. Ә ул хатынына гына түгел, балаларына, әти-әниләренә, диненә, үзенә хыянәт итте. Миләүшә яшь көе ирсез калды.
-
Рәхмәт, әнием! Аның ирен үтереп ташладылар. Дөресрәге, үләр дәрәҗәгә җиткәнче кыйнап ыргыттылар... Аңсыз гәүдәсен өйләреннән ике йөз метрлар чамасы җирдә, барак кебек шыксыз йортларның пычрак ишегалдыннан таптылар...
-
Бар җылымны сиңа бирәм, әни... Әнигә бар җылыңны да, назыңны да, яратуыңны да бирәсең, чөнки ул әни, һәм башкача уйлау, яшәү мөмкин түгелдер... Ә үз әниең булмаса?! Кемгә бүләк итәргә? Сине ничек бар шулай кабул итә торган кем бар тагын?! Әни бар! Иремнең әнисе!
-
Менә шулай... Чәй кайнар суга эләгү белән куе булып чыга башлый. Буяу бит инде. Шайтан алгыры!..
Соңгы комментарийлар
-
28 июнь 2022 - 10:56Без имениСез язманы игътибар белән укымаган, ахры, иптәшләр. Монда бит колхозчы баласының кеше була алмавы турында бармый сүз! Ә ата-ананың баланы аралавы, башкаларга караганда, начаррак мөнәсәбәттә булуы турында сүз бара. Әгәр шартлар булса, бу өлкән кыз да, кече сеңлесе кебек, врач була алыр иде!Врач буласы урынга авылда әбиләр карыйм
-
28 июнь 2022 - 11:47Без имениУзегез йомшак булгансыз. Чыгып китяргя иде. Нык телясягез врач булыр идегез. Урында утырып , хыяллар белян яшяргя унайлырак булган курясен сезгя. Атиегез гаепле тугел ,а узегез . А хазер барсы да гаепле сезнен очен. Алай булмай шул. Узегез ялгышкансыз. Шуны анлагыз хям яшягез алга карап. Артка карап, барсында гаепляп тугел.Врач буласы урынга авылда әбиләр карыйм
-
24 июнь 2022 - 20:10Без имениАзаматны ышандырып йорисе тугел иде! Йомшак ирлэр дэ ничектер бэхетле яши бит эле. Кайбер гаилэдэ хатын-кыз эйдэп бара, торле гаилэ бар. Ин мохиме, ир куп эчмэсен, акча тапсын.Балдаклар, туй күлмәге калды, ә мин...
-
Ханбикәләребез Кем ул ханбикә? Дөресен әйтик, бәгъзеләребез аны көнгә биш-алты күлмәк алыштыручы көяз хатын, ефәк тотканнан да кулы кабаручы назлы җан итеп күз алдына китерә. Әлбәттә инде, иркә, тәкәббер вә кыланчык..
-
Кадерле Мәрьям апа Шундый язмышлы кешеләр була, күзгә-башка әллә ни чалынмыйча, тыйнак, гади генә яшиләр дә тыныч кына китеп тә баралар.
-
Сугыш өзгән хыял Сәхнәдә В. Асафьевның «Бахчасарай фонтаны» балеты бара. Уланованың Мариясе шулкадәр табигый, чын, ышандырырлык итеп үлә – ирексездән күзләргә яшь тула.
-
Шәфкать иясе Шәфика Сәнгать күгендә кыска гына вакыт балкып янган Шәфика Котдусованы атылган йолдызга тиңлиләр.