Татар әдәбияты Европага чыкты

Аяз Гыйләҗевның «Ягез, бер дога» романы шушы көннәрдә генә венгр теленә тәрҗемә ителеп, китап булып басылып чыкты. Бүген, «Татар информ» агентлыгында аны татар халкына да тәкъдим итү чарасы узды.
Исегездә булса, узган ел роман-хатирәне Наил Ишмөхәммәтов рус теленә тәрҗемә итте, һәм бу эшнең финанс кайгыртуын Татарстанның беренче президенты Минтимер Шәймиев үз өстенә алган иде.
Әлеге проектның башлап йөрүчесе – Казан федераль университеты галимәсе Миләүшә Хәбетдинова. Ул Аяз Гыйләҗевнең «Сайланма әсәрләре»н алты томлыкка туплаган вакытта язучының тормышына караган һәм моңарчы берәүгә дә билгеле булмаган мәгълүматларга юлыга. Венгр егете Арпад Галгоци – шуларның берсе. Аяз ага 1950-1955 елларда Казахстанда тоткынлыкта була, Арпад белән дә алар шул вакытта дуслашалар. Аяз Гыйләҗев дустының фамилиясен Галгоци дип түгел, Голгоци дип исендә калдыра. Тоткынлыктан соң, Аяз абый аны күп тапкырлар эзләтеп карый, әмма әнә шул бер хәреф аркасында ике дус кабат табыша алмый.
Миләүшә Хәбетдинова язучының архивын өйрәнгәндә аның гади карандаш белән кулдан ясалган рәсемнәренә тап була. Аларның һәркайсының почмагына Галгоци дип имза куелган була. Ирекле тормышта рәсем белән мавыкмаган Арпадның тоткынлыкта шушы сәләте ачылып, ул тоткыннар арасында абруй казана.
Венгриядә Арпад Гальоци рус шагыйрьләрен венгр теленә тәрҗемә итүче булып таныла, өч гасырда иҗат иткән 58 шагыйрьнең 500 ләп шигырен тәрҗемә итә. Үзенең дә Гулаг лагерьлары турында язган 3 томлы хезмәте бар.
Миләүшә Хәбетдинова Арпад Галгоцины эзләп табарга ният итә һәм 2016 елда Аяз аганың элеккеге дусты Казанга килә. Язучының 50 ел буе үзен онытмавына, ул ясаган рәсемнәрне саклавына шакката. Миләүшә ханым аңа шул вакытта «Ягез, бер дога» әсәрен венгр теленә тәрҗемә итәргә тәкъдим ясый. Өстәвенә,
2016 ел – Венгриядә Гулаг елы буларак игълан ителгән була. Галгоци тәрҗемәгә үзе алынмаса да, үзе бик тә ышанган ике тзрҗемзче таба. Тулы бер романны тәрҗемә итеп төгәлләр өчен нибары 3 ай гына вакытлары бкла аларның. Алар атнага 30 битләп тәрҗемә итеп, аны 89 нчы яше белән баручы Арпад Галгоцига тапшыралар. Хатыны Коталин аларны печатьләп алып кайта, Галгоци карап, тикшереп, телефоннан верстка ясаучы белән элемтәгә керә һәм кайда, нәрсәне ничек төзәтергә икәнен хәбәр итә. Әнә шулай, күмәк көч белән китап дөнья күрә. Тик... китап булып басылып чыгу өчен, аның финанс ягын да кайгыртырга кирәк бит. Миләүшә ханым, Арпад Галгоцидан тәрҗемәчеләр генә табарга булышуын үтенә, акчасын үзебез табарбыз, ди. Акча эзләргә кирәк булмый, Венгриядәге «Алфавит» мәдәни-мәгариф фонды җитәкчесе Рита Хәсәнова да әлеге эшкә кушылып, әсәрне тәрҗемә итү һәм китап итеп бастырып чыгару өчен җитәрлек акчаны Венгриянең Кеше ресурслары министрлыгы «Гулаг» фонды аша бирергә карар кыла. Быелның 24 февралендә, Будапештның «Централ» әдәби кафесында «Ягез, бер дога» әсәренең венгрчага тәрҗемә итеп бастырылган варианты тәкъдим ителә. Китап 500 данәдә басылган.
Киләчәктә әле моның белән генә тукталмаска, татар әдәбиятын Европада танытуда тагын да зуррак адымнар ясалыр, дип ниятләнелә.
Татар хатын-кызлары өчен кызыклы язмаларны Сөембикә Telegram-каналында укыгыз
-
Кар патшабикәсе Билгеләнгән вакытта кафеда иде инде кыз. Ишекне ачып керде дә, ярым буш залга күз йөртеп, үзенә кирәкле кешене эзләде. Гомерендә беренче күрүе булса да, ул аны әллә каян таныды. «Снежная королева!» – дигән уй сызылып үтте кабат. Ханбикәләрдәй затлы иде ханым.
-
Тапшырылмаган имтихан Без еш кына: «Күргәннәрдән китап язырлык, кино төшерерлек», – дибез. Беркемнең дә язмышы ал да гөл түгел. Тик кайберәүләр, аның кире якларын оста итеп яшерә,
-
Гомернең ике яры Бездә бүген – дебют! Гөлнур Сафиуллинаның дебюты! Ниһаять!.. Аның хикәяләр яза башлавын бик көткән идек без. Хәер, Гөлнурның журналист язмалары ук чын хикәя итеп кабул ителә: йә елмаеп, йә күз яшьләрен тыярга тырышып укыйсың... Ә геройлары үзенә охшаган: тыйнак, акыллы, сизгер күңелле, серле... Кечкенә генә бер сүзе, карашы, хәрәкәте белән дөньяларны үзгәртә, гап-гади тормышны ямьгә төрә белгән... Менә шулай! Хикәяләрендә – фәлсәфә, хисләр, сизгер хатын-кыз йөрәге, тагын әллә ниләр – кыскасы, өр-яңа халәт!
-
Карындашым – көндәшем Язын чәчәк аткан алмагачның чәчәкләре ап-ак, бик матур. Ләкин нигә соң алмаларының тәме бертөрле түгел? Берсе баллы, ә икенчесе, карар күзгә матур булса да, эчендә – корт.
-
1 март 2021 - 08:42Без имениИх, ирең турында шундый матур истәлекләр калырлык итеп яшәсәң икән ул. Бер сулыш белән укыдым.Кияүгә сүз әйтмәгез!
-
28 февраль 2021 - 20:56Без имениО, да уземне белеп.. Эшли башлаганнан бирле ир ат арасында.. Нэкь шулай сездэгечэ...Ирләр коллективында хатын-кызга кыенмы?
-
28 февраль 2021 - 14:23Без имениБез өйрәтмәсәк,кем өйрәтер улларыбызны.Шундый шәп хикәя.Үземне күрдем.Килен дә кеше баласы
-
28 февраль 2021 - 14:50Без имениШәптән башка ни язасың.Һәр язганың энҗе-мәрҗәннән җыелган.«Кешелекне дәвалыйсым килә»
-
Ханбикәләребез Кем ул ханбикә? Дөресен әйтик, бәгъзеләребез аны көнгә биш-алты күлмәк алыштыручы көяз хатын, ефәк тотканнан да кулы кабаручы назлы җан итеп күз алдына китерә. Әлбәттә инде, иркә, тәкәббер вә кыланчык..
-
Кадерле Мәрьям апа Шундый язмышлы кешеләр була, күзгә-башка әллә ни чалынмыйча, тыйнак, гади генә яшиләр дә тыныч кына китеп тә баралар.
-
Сугыш өзгән хыял Сәхнәдә В. Асафьевның «Бахчасарай фонтаны» балеты бара. Уланованың Мариясе шулкадәр табигый, чын, ышандырырлык итеп үлә – ирексездән күзләргә яшь тула.
-
Шәфкать иясе Шәфика Сәнгать күгендә кыска гына вакыт балкып янган Шәфика Котдусованы атылган йолдызга тиңлиләр.