Әтиебез әйләнеп кайтмады

1936 елның караңгы, шомлы төнендә дүрт ир кеше әтине өйдән алып чыгып китте. Ни булганын аңламыйча өзгәләнгән әнигә: “Хәзер кайта ул", — дип юлга ризык та төйнәттермәделәр. Әмма шул китүдән әтиебез кире әйләнеп кайтмады. Әнием өченче балага йөкле иде. Тиздән ул ир бала тапты, без аңа Искәндәр исеме куштык. Билгеле, әти булмагач, тормышыбыз көннән-көн авырайды, ашарга ризык, ягарга утын булмаган көннәр дә ешайды. Рәхмәт, хәлебезне күреп торган күрше-күлән ярдәм кулын сузды.
Шулай бер төнне калтыранып уянып киткәч, нәни энем туңмады микән, дип карасам, гәүдәсе сап-салкын. Шунда ук әнине уяттым. Энем Искәндәр үлгән иде. Аны күршеләр җыйнаулашып җирләделәр. Шушы хәлдән соң бер ялгыз абзый безне жәлләп, көн саен утын кертеп йөри башлады.
Көч-хәл белән очын-очка ялгап яшәп ятканда, сугыш башланды. Мин, унбиш яшьлек яшүсмер кыз, Казанның Вахитов урамында урнашкан “Азат хатын” артеленә эшкә урнаштым. Без анда фронтовиклар өчен бияләйләр, бүрекләр, сумкалар тегә идек.
Көннәрдән бер көнне бер төркем хатын-кызны баржага төяп, хәзерге Тәтеш якларына окоп казырга алып киттеләр. Анда күргән ачлык һәм ялангачлык газапларын язып та, тасвирлап та бетерерлек түгел. Шулай интегеп бер ай эшләгәннән соң, авыру-хәлсезләрне өйгә кайтарып җибәрә башладылар. Иделдә боз, пароходлар йөрми. Идел яры буйлап тәпи-тәпи бер атна Казанга кайттык. Суыкка һәм ачлыкка чыдый алмыйча, юл өстендәге авылларга туктала идек. Берсендә ирен һәм өч улын сугышка озаткан рус хатыны кунарга кертте. Жәлләмичә чуендагы ашын безгә ашатты. Өстәвенә, юлда пешереп ашарга бер чиләк бәрәңге дө биреп җибәрде. Шул чакта: “Исән-имин кайтып җитсәм, бусагама хәер сорап килгән кешегә авызымнан өзеп булса да өлеш чыгарыр идем", — дип сүз бирдем.
Ниһаять, Казаныбызга кайтып җиттек. Сигезенче трамвайга утырып, өйгә юнәлдем. Әни иске-москыга төренгән кызын танымады. Хәерче дип уйлап, кулыма ипи сыныгы китереп тоттырды. “Әни, бу — мин, кызың Асия!”— дип кычкырдым. Әни ухылдап чак артына аумады. Исенә килгәч, мине кочаклап еларга тотынды. Аннан кибеткә чыгып китеп, карточкасына ипи алып кайтып сыйлады. Мин бик озак авырып яттым. Әниемнең шифалы куллары гына аякка бастырды. Бераздан Мәскәүдән күченеп килгән радиоприбор заводына эшкә урнаштым.
1947 елда район Советына депутат итеп сайладылар. Кияүгә чыктым. Ирем Гыйлаҗетдин белән ике малай тәрбияләп үстердек. Аллага шөкер, балаларыбыз тәүфыйклы булды. Хәзерге вакытта икенче малаемның улы Ринат белән яшим. Без күргән сугыш михнәтен аларга күрергә язмасын, без күргәннәр яшь буынга гыйбрәт булып кына калсын иде.
Шулай бер төнне калтыранып уянып киткәч, нәни энем туңмады микән, дип карасам, гәүдәсе сап-салкын. Шунда ук әнине уяттым. Энем Искәндәр үлгән иде. Аны күршеләр җыйнаулашып җирләделәр. Шушы хәлдән соң бер ялгыз абзый безне жәлләп, көн саен утын кертеп йөри башлады.
Көч-хәл белән очын-очка ялгап яшәп ятканда, сугыш башланды. Мин, унбиш яшьлек яшүсмер кыз, Казанның Вахитов урамында урнашкан “Азат хатын” артеленә эшкә урнаштым. Без анда фронтовиклар өчен бияләйләр, бүрекләр, сумкалар тегә идек.
Көннәрдән бер көнне бер төркем хатын-кызны баржага төяп, хәзерге Тәтеш якларына окоп казырга алып киттеләр. Анда күргән ачлык һәм ялангачлык газапларын язып та, тасвирлап та бетерерлек түгел. Шулай интегеп бер ай эшләгәннән соң, авыру-хәлсезләрне өйгә кайтарып җибәрә башладылар. Иделдә боз, пароходлар йөрми. Идел яры буйлап тәпи-тәпи бер атна Казанга кайттык. Суыкка һәм ачлыкка чыдый алмыйча, юл өстендәге авылларга туктала идек. Берсендә ирен һәм өч улын сугышка озаткан рус хатыны кунарга кертте. Жәлләмичә чуендагы ашын безгә ашатты. Өстәвенә, юлда пешереп ашарга бер чиләк бәрәңге дө биреп җибәрде. Шул чакта: “Исән-имин кайтып җитсәм, бусагама хәер сорап килгән кешегә авызымнан өзеп булса да өлеш чыгарыр идем", — дип сүз бирдем.
Ниһаять, Казаныбызга кайтып җиттек. Сигезенче трамвайга утырып, өйгә юнәлдем. Әни иске-москыга төренгән кызын танымады. Хәерче дип уйлап, кулыма ипи сыныгы китереп тоттырды. “Әни, бу — мин, кызың Асия!”— дип кычкырдым. Әни ухылдап чак артына аумады. Исенә килгәч, мине кочаклап еларга тотынды. Аннан кибеткә чыгып китеп, карточкасына ипи алып кайтып сыйлады. Мин бик озак авырып яттым. Әниемнең шифалы куллары гына аякка бастырды. Бераздан Мәскәүдән күченеп килгән радиоприбор заводына эшкә урнаштым.
1947 елда район Советына депутат итеп сайладылар. Кияүгә чыктым. Ирем Гыйлаҗетдин белән ике малай тәрбияләп үстердек. Аллага шөкер, балаларыбыз тәүфыйклы булды. Хәзерге вакытта икенче малаемның улы Ринат белән яшим. Без күргән сугыш михнәтен аларга күрергә язмасын, без күргәннәр яшь буынга гыйбрәт булып кына калсын иде.
Татар хатын-кызлары өчен кызыклы язмаларны Сөембикә Telegram-каналында укыгыз
Хәзер укыйлар
-
Упкынга төшкәндә – 1 Биш ел буе балага уза алмаган хатынның ирен онытып, үзен генә кайгырткан, мендәргә капланып елаган чаклары күп булды. Узып та күтәрә алмаган ике баласын югалту ачысын да берүзе күтәрде. Аннары беренче кызлары туу шатлыгы ирнең эчеп йөрүен тагын икенче планга күчерде...
-
Җиңги Без – ишле гаилә. Әти үлгәч, әни сигез бала белән ялгыз калды. Шунда әни: «Унынчы кеше булып шушы өйгә киләсен беләме? Ашау-эчүнең дә такы-токы икәнен чамалыймы? Ике-өч ел башка чыга алмаганыгызны әйттеңме? Аерылып китеп кеше көлдермәссезме?» – дип сорауларын тезде генә. Соңыннан: «Белмим инде, улым, ул кыз йә бик тәүфыйклыдыр, йә бик тәүфыйксыздыр», – дип, сүзен түгәрәкләп куйды...
-
Упкынга төшкәндә - 2 Кызының чәч араларын иснәп башыннан үпте дә, урамга чыгып китте Айрат. Лапаска керде дә мәчеттә үк тыеп килгән күз яшьләренә ирек биреп рәхәтләнеп елады...
-
Әти кайтты Әти кайтты... 22 елдан соң... Киселгән икмәк ябышмый, диләр. Әти булгач, ябыша икән...
-
Ни өчен безнең өстәлдә тозлы кәбестә гел булырга тиеш? Рушания ханым Минсәгыйрова: «Безнең өстәлдән тозлы кәбестә беркайчан өзелеп торырга тиеш түгел», – ди. Ни өчен икәнен дә аңлата.
Соңгы комментарийлар
-
25 сентябрь 2023 - 07:55Без имениБухать кыенлыкларга тузучелэр булмастыр дим Хэзер без рэхэткэ чыгып алмыйбыз аллахеа тапшырдык рэхмэт авторгаҖиңги
-
25 сентябрь 2023 - 09:09Без имениБезнен энидэ сугыш вакытында булган хэллэрне сойли тырган иде, бердэ онытылмый. Яшь кенэ кызлар бик, бик тузеп, тылдагы халык белэн бергэлэп фронт тотканнар. Жаннары Жэннэт бакчаларында булсын инде энилэребезнен💥💥💥Җиңги
-
24 сентябрь 2023 - 17:38Без имениНиках ата-ана өстендә. А менә туй дигәне... Киленнең бик матур иттереп ясанып селфиларын, фотоларын тезэсе килэ икән, узе өчен узе тулэсен. Яшьләр хәзер мәнсез. Никах уткәргәнсез икән, туен кыз ата анасы әмәлләсен. Акча беркемдэ дэ артык тугелНиках акчасы – талаш акчасына әйләнә бугай
-
23 сентябрь 2023 - 08:21Без имениҮзегез гаепле,нигә кыланырга иде. Малаегыз да тәрбиясез,әти әнигә шул сүзне әйтергә.Никах акчасы – талаш акчасына әйләнә бугай
-
Ханбикәләребез Кем ул ханбикә? Дөресен әйтик, бәгъзеләребез аны көнгә биш-алты күлмәк алыштыручы көяз хатын, ефәк тотканнан да кулы кабаручы назлы җан итеп күз алдына китерә. Әлбәттә инде, иркә, тәкәббер вә кыланчык..
-
Кадерле Мәрьям апа Шундый язмышлы кешеләр була, күзгә-башка әллә ни чалынмыйча, тыйнак, гади генә яшиләр дә тыныч кына китеп тә баралар.
-
Сугыш өзгән хыял Сәхнәдә В. Асафьевның «Бахчасарай фонтаны» балеты бара. Уланованың Мариясе шулкадәр табигый, чын, ышандырырлык итеп үлә – ирексездән күзләргә яшь тула.
-
Шәфкать иясе Шәфика Сәнгать күгендә кыска гына вакыт балкып янган Шәфика Котдусованы атылган йолдызга тиңлиләр.