Әтиебез әйләнеп кайтмады

1936 елның караңгы, шомлы төнендә дүрт ир кеше әтине өйдән алып чыгып китте. Ни булганын аңламыйча өзгәләнгән әнигә: “Хәзер кайта ул", — дип юлга ризык та төйнәттермәделәр. Әмма шул китүдән әтиебез кире әйләнеп кайтмады. Әнием өченче балага йөкле иде. Тиздән ул ир бала тапты, без аңа Искәндәр исеме куштык. Билгеле, әти булмагач, тормышыбыз көннән-көн авырайды, ашарга ризык, ягарга утын булмаган көннәр дә ешайды. Рәхмәт, хәлебезне күреп торган күрше-күлән ярдәм кулын сузды.
Шулай бер төнне калтыранып уянып киткәч, нәни энем туңмады микән, дип карасам, гәүдәсе сап-салкын. Шунда ук әнине уяттым. Энем Искәндәр үлгән иде. Аны күршеләр җыйнаулашып җирләделәр. Шушы хәлдән соң бер ялгыз абзый безне жәлләп, көн саен утын кертеп йөри башлады.
Көч-хәл белән очын-очка ялгап яшәп ятканда, сугыш башланды. Мин, унбиш яшьлек яшүсмер кыз, Казанның Вахитов урамында урнашкан “Азат хатын” артеленә эшкә урнаштым. Без анда фронтовиклар өчен бияләйләр, бүрекләр, сумкалар тегә идек.
Көннәрдән бер көнне бер төркем хатын-кызны баржага төяп, хәзерге Тәтеш якларына окоп казырга алып киттеләр. Анда күргән ачлык һәм ялангачлык газапларын язып та, тасвирлап та бетерерлек түгел. Шулай интегеп бер ай эшләгәннән соң, авыру-хәлсезләрне өйгә кайтарып җибәрә башладылар. Иделдә боз, пароходлар йөрми. Идел яры буйлап тәпи-тәпи бер атна Казанга кайттык. Суыкка һәм ачлыкка чыдый алмыйча, юл өстендәге авылларга туктала идек. Берсендә ирен һәм өч улын сугышка озаткан рус хатыны кунарга кертте. Жәлләмичә чуендагы ашын безгә ашатты. Өстәвенә, юлда пешереп ашарга бер чиләк бәрәңге дө биреп җибәрде. Шул чакта: “Исән-имин кайтып җитсәм, бусагама хәер сорап килгән кешегә авызымнан өзеп булса да өлеш чыгарыр идем", — дип сүз бирдем.
Ниһаять, Казаныбызга кайтып җиттек. Сигезенче трамвайга утырып, өйгә юнәлдем. Әни иске-москыга төренгән кызын танымады. Хәерче дип уйлап, кулыма ипи сыныгы китереп тоттырды. “Әни, бу — мин, кызың Асия!”— дип кычкырдым. Әни ухылдап чак артына аумады. Исенә килгәч, мине кочаклап еларга тотынды. Аннан кибеткә чыгып китеп, карточкасына ипи алып кайтып сыйлады. Мин бик озак авырып яттым. Әниемнең шифалы куллары гына аякка бастырды. Бераздан Мәскәүдән күченеп килгән радиоприбор заводына эшкә урнаштым.
1947 елда район Советына депутат итеп сайладылар. Кияүгә чыктым. Ирем Гыйлаҗетдин белән ике малай тәрбияләп үстердек. Аллага шөкер, балаларыбыз тәүфыйклы булды. Хәзерге вакытта икенче малаемның улы Ринат белән яшим. Без күргән сугыш михнәтен аларга күрергә язмасын, без күргәннәр яшь буынга гыйбрәт булып кына калсын иде.
Шулай бер төнне калтыранып уянып киткәч, нәни энем туңмады микән, дип карасам, гәүдәсе сап-салкын. Шунда ук әнине уяттым. Энем Искәндәр үлгән иде. Аны күршеләр җыйнаулашып җирләделәр. Шушы хәлдән соң бер ялгыз абзый безне жәлләп, көн саен утын кертеп йөри башлады.
Көч-хәл белән очын-очка ялгап яшәп ятканда, сугыш башланды. Мин, унбиш яшьлек яшүсмер кыз, Казанның Вахитов урамында урнашкан “Азат хатын” артеленә эшкә урнаштым. Без анда фронтовиклар өчен бияләйләр, бүрекләр, сумкалар тегә идек.
Көннәрдән бер көнне бер төркем хатын-кызны баржага төяп, хәзерге Тәтеш якларына окоп казырга алып киттеләр. Анда күргән ачлык һәм ялангачлык газапларын язып та, тасвирлап та бетерерлек түгел. Шулай интегеп бер ай эшләгәннән соң, авыру-хәлсезләрне өйгә кайтарып җибәрә башладылар. Иделдә боз, пароходлар йөрми. Идел яры буйлап тәпи-тәпи бер атна Казанга кайттык. Суыкка һәм ачлыкка чыдый алмыйча, юл өстендәге авылларга туктала идек. Берсендә ирен һәм өч улын сугышка озаткан рус хатыны кунарга кертте. Жәлләмичә чуендагы ашын безгә ашатты. Өстәвенә, юлда пешереп ашарга бер чиләк бәрәңге дө биреп җибәрде. Шул чакта: “Исән-имин кайтып җитсәм, бусагама хәер сорап килгән кешегә авызымнан өзеп булса да өлеш чыгарыр идем", — дип сүз бирдем.
Ниһаять, Казаныбызга кайтып җиттек. Сигезенче трамвайга утырып, өйгә юнәлдем. Әни иске-москыга төренгән кызын танымады. Хәерче дип уйлап, кулыма ипи сыныгы китереп тоттырды. “Әни, бу — мин, кызың Асия!”— дип кычкырдым. Әни ухылдап чак артына аумады. Исенә килгәч, мине кочаклап еларга тотынды. Аннан кибеткә чыгып китеп, карточкасына ипи алып кайтып сыйлады. Мин бик озак авырып яттым. Әниемнең шифалы куллары гына аякка бастырды. Бераздан Мәскәүдән күченеп килгән радиоприбор заводына эшкә урнаштым.
1947 елда район Советына депутат итеп сайладылар. Кияүгә чыктым. Ирем Гыйлаҗетдин белән ике малай тәрбияләп үстердек. Аллага шөкер, балаларыбыз тәүфыйклы булды. Хәзерге вакытта икенче малаемның улы Ринат белән яшим. Без күргән сугыш михнәтен аларга күрергә язмасын, без күргәннәр яшь буынга гыйбрәт булып кына калсын иде.
Татар хатын-кызлары өчен кызыклы язмаларны Сөембикә Telegram-каналында укыгыз
Хәзер укыйлар
-
Ник ашыктың? Иртән йокылы-уяулы яткан вакытта, башыма шушы шигъри юллар килде. Исемнән чыгудан куркып, күзләремне дә ачмыйча, диван култыксасына үрелдем. Шагыйрә дустымның бүләк иткән китабы янында гына телефоным ятарга тиеш.
-
Җандагы төер Мәрйәм кебек быел зарыгып кыш килгәнен көткән кеше бар микән? Юктыр!
-
Ирем ярым түгел... Ашыгып кияүгә чыкканыма иманым камил иде. Иремә барысын да әйтәм дә, аерылам...
-
Ирем гомер буе, «кыз түгел идең», диде Минем бу хакта берәүгә дә сөйләгәнем юк. Язганнарымны укыгач, нигә сөйләмәгәнемне аңларсыз да. Кеше белән бүлешеп була торган хәлмени?
Соңгы комментарийлар
-
22 гыйнвар 2021 - 15:40Без имениБик яхшы мәкалә. Рәхәт укырга да. аңлашылып тора. Бу язманың журналисты дини белем алган кеше икәнлеге күренеп тора. аңа рәхмәт.Адашкан хатын-кызны туры юлга кертү өчен... бер сүз җитә
-
22 гыйнвар 2021 - 15:43Без имениБик дөрес язылган сүзләр. Бигрәк тә акчага кагылышлы урыннары. Хәзер байны гына яраталар, аның белән генә аралашалар. Хәерчерәк булсаң син кем дияргә күп сорамаслар.Менә бу 10 әйбер турында туганнарга сөйләргә кирәкми
-
22 гыйнвар 2021 - 16:10Без имениКеше (зур кеше) кайгыларын үзе җиңеп чыгарга тиеш...балаларын шул кайгыларга батырмыйчаКемгә тидек, кемне рәнҗеттек без…
-
22 гыйнвар 2021 - 19:15Без имениБала сезнен жаваплылыкта, ничек ул отдельно торсын ди? Бу проблеманы алдан ук хэл итэргэ кирэк, сонрак ул кеше бала белэн торырга телэмэсэ, нишлэрсез? Катгый торырга кирэк. Э инде риза булмаса, нигэ ана кияугэ чыгарга?Булачак иремә мин кирәк, улым кирәкми
-
22 гыйнвар 2021 - 19:20Без имениБездэ хатын-кыз бигрэк харап скромный инде. Эллэ нинди хатыннар, ике-оч балалы, гулящийларны да кияугэ ала ирлэр, беркем бер суз эйтми. Сез узегез гаепле, эйттермэскэ, мыскыл иттермэскэ иде алдан ук. Кайвакыт, виноват кыяфэттэ тузеп торсан, эйттерсэн, телэсэ нэрсэ дэ эйтэлэр инде. Димэк, позволять иткэнсез. Хэзер ни дияргэ инде?...Ирем гомер буе, «кыз түгел идең», диде
-
Ханбикәләребез Кем ул ханбикә? Дөресен әйтик, бәгъзеләребез аны көнгә биш-алты күлмәк алыштыручы көяз хатын, ефәк тотканнан да кулы кабаручы назлы җан итеп күз алдына китерә. Әлбәттә инде, иркә, тәкәббер вә кыланчык..
-
Кадерле Мәрьям апа Шундый язмышлы кешеләр була, күзгә-башка әллә ни чалынмыйча, тыйнак, гади генә яшиләр дә тыныч кына китеп тә баралар.
-
Сугыш өзгән хыял Сәхнәдә В. Асафьевның «Бахчасарай фонтаны» балеты бара. Уланованың Мариясе шулкадәр табигый, чын, ышандырырлык итеп үлә – ирексездән күзләргә яшь тула.
-
Шәфкать иясе Шәфика Сәнгать күгендә кыска гына вакыт балкып янган Шәфика Котдусованы атылган йолдызга тиңлиләр.