«Әлдермештән Әлмәндәр»

Мәхәббәт һәм Нәфрәт, Яхшылык һәм Явызлык, Яшәү һәм Үлем. Борынгы заманнардан алып бүгенге көнгәчә бер генә язучы да бу темаларга кагылмыйча уза алмый. Мин дә, табигый, аларны читләтеп уза алмадым. Иң якын кешеләрем — әти белән әнинең бер-бер артлы үлеп китүләре дә этәргеч булды. «Кеше нигә туа да нигә бик тиз үлеп китә соң әле?» дигән беренче карашка беркатлы булып тоелган сорау туктаусыз борчып йөрде мине… Ул сорауга җавапны үзебезнең авыл кешеләреннән эзләдем. Шул чакта бер кызыклы ачыш та ясадым шикелле. Мин белгән агайлар, бабайлар, тормышлары җиңел булмаса да, яшәү дәртен югалтмаучылар иде. Үлем турында да алар көлебрәк сөйлиләр иде.
Үлем — куркыныч нәрсә. Ул үзе белән шаярганны яратмый. Әмма аңардан бик өркеп китмәүчеләр дә барлыгы язылачак пьесаның юнәлешен, жанрын билгеләде. Ул, әлбәттә, комедия булырга тиеш иде. Әҗәлнең үзен дә кеше кыяфәтенә кертеп сәхнәгә чыгаруны кирәк санадым. Күрсеннәр кешеләр, әллә ни явыз түгеллегенә ышансыннар. Үлем турында түгел, Яшәү турында уйлансыннар.
Менә шуңа күрә дә әсәрнең үзәгендә үлемсезлек символы булган туксан бер яшьлек Әлмәндәр торырга тиеш иде. Комедиянең исеме очраклы түгел. Борынгы татар авылларының исемнәреннән алынган: Әлдермеш — Биектау районындагы авыл. Әлмәндәр — Апас районында. Алар, билгеле, татар кешесенең исемнәре.
Татар дигәннән, әсәрдә Әлмәндәрнең үлемсезлеген милләтебезнең үлемсезлеге итеп тә күрсәтү максаты бар. Тамашачының сизгеррәге игътибар итә — комедиядә: «Бер мең дә биш йөз илленче номер әҗәлне Газраил янына җибәрегез», — дигән реплика бар. Бүгенге көндә булса, әлбәттә, әҗәлгә бер мең дә биш йөз илле икенче санын бирер идем. Әсәр 1976 елда язылды, ул заманда 1552 санын кычкырып әйтсәң, пьесаның сәхнәгә чыкмый калуы бик мөмкин иде.
Комедия язылып бетте. Һәм мин аны бик тиз яздым. Унике көндә. Ул чакта Мәскәүдә югары курсларда укый идем. Минем белән бергә укучы шагыйрь Зөлфәт: «Туфан Абдуллович — халтурщик, унике көндә пьеса язып ыргытты», — дип көлеп тә йөрде. Әсәрне беренче тапкыр ниндидер уңай белән Мәскәүгә килгән язучыларга укыдым. Ошаттылар. Фикер алышуда кызыклы, файдалы киңәшләр дә бирделәр, Татарстан мәдәният министрының урынбасары, мәсәлән, Әлмәндәрне Социалистик Хезмәт Герое итәргә кирәк түгелме, дигән киңәш тә бирде. Ярый әле, кирәк дип өздереп әйтмәде. Нәчәльство сүзенә буйсынып, Әлмәндәрне Социалистик Хезмәт Герое итсәм, “Әлмәндәрне” үз кулым белән үтергән була идем.
Дөресен әйтим, язганда һәм язып бетергәч тә комедиянең болай ук популяр булачагы башыма да килмәде. Соңыннан Татар дәүләт академия театры сәхнәсендә күргәч кенә, кара, ничава әйбер язылган икән, дип сөенеп куйдым.

Т. Миңнуллин.
“Әлдермештән Әлмәндәр”.
Әлмәндәр — Ш. Биктимеров,
Йөзембикә — Р. Мотыйгуллина.

“Әлдермештән Әлмәндәр” спектакленнән күренеш.
Өммия — Н. Ихсанова,
Искәндәр — И. Баһманов,
Гөлфирә — А. Гайнуллина, Хәмдебану — Р. Җиһаншина,
Әлмәндәр — Ш. Биктимеров.
Үлем — куркыныч нәрсә. Ул үзе белән шаярганны яратмый. Әмма аңардан бик өркеп китмәүчеләр дә барлыгы язылачак пьесаның юнәлешен, жанрын билгеләде. Ул, әлбәттә, комедия булырга тиеш иде. Әҗәлнең үзен дә кеше кыяфәтенә кертеп сәхнәгә чыгаруны кирәк санадым. Күрсеннәр кешеләр, әллә ни явыз түгеллегенә ышансыннар. Үлем турында түгел, Яшәү турында уйлансыннар.
Менә шуңа күрә дә әсәрнең үзәгендә үлемсезлек символы булган туксан бер яшьлек Әлмәндәр торырга тиеш иде. Комедиянең исеме очраклы түгел. Борынгы татар авылларының исемнәреннән алынган: Әлдермеш — Биектау районындагы авыл. Әлмәндәр — Апас районында. Алар, билгеле, татар кешесенең исемнәре.
Татар дигәннән, әсәрдә Әлмәндәрнең үлемсезлеген милләтебезнең үлемсезлеге итеп тә күрсәтү максаты бар. Тамашачының сизгеррәге игътибар итә — комедиядә: «Бер мең дә биш йөз илленче номер әҗәлне Газраил янына җибәрегез», — дигән реплика бар. Бүгенге көндә булса, әлбәттә, әҗәлгә бер мең дә биш йөз илле икенче санын бирер идем. Әсәр 1976 елда язылды, ул заманда 1552 санын кычкырып әйтсәң, пьесаның сәхнәгә чыкмый калуы бик мөмкин иде.
Комедия язылып бетте. Һәм мин аны бик тиз яздым. Унике көндә. Ул чакта Мәскәүдә югары курсларда укый идем. Минем белән бергә укучы шагыйрь Зөлфәт: «Туфан Абдуллович — халтурщик, унике көндә пьеса язып ыргытты», — дип көлеп тә йөрде. Әсәрне беренче тапкыр ниндидер уңай белән Мәскәүгә килгән язучыларга укыдым. Ошаттылар. Фикер алышуда кызыклы, файдалы киңәшләр дә бирделәр, Татарстан мәдәният министрының урынбасары, мәсәлән, Әлмәндәрне Социалистик Хезмәт Герое итәргә кирәк түгелме, дигән киңәш тә бирде. Ярый әле, кирәк дип өздереп әйтмәде. Нәчәльство сүзенә буйсынып, Әлмәндәрне Социалистик Хезмәт Герое итсәм, “Әлмәндәрне” үз кулым белән үтергән була идем.
Дөресен әйтим, язганда һәм язып бетергәч тә комедиянең болай ук популяр булачагы башыма да килмәде. Соңыннан Татар дәүләт академия театры сәхнәсендә күргәч кенә, кара, ничава әйбер язылган икән, дип сөенеп куйдым.

Т. Миңнуллин.
“Әлдермештән Әлмәндәр”.
Әлмәндәр — Ш. Биктимеров,
Йөзембикә — Р. Мотыйгуллина.

“Әлдермештән Әлмәндәр” спектакленнән күренеш.
Өммия — Н. Ихсанова,
Искәндәр — И. Баһманов,
Гөлфирә — А. Гайнуллина, Хәмдебану — Р. Җиһаншина,
Әлмәндәр — Ш. Биктимеров.
Татар хатын-кызлары өчен кызыклы язмаларны Сөембикә Telegram-каналында укыгыз
Хәзер укыйлар
-
«Рәнҗемә миңа, кызым...» Ул аның каберенә еллар үткәч кенә кайта алды. Юк, еракта – диңгез-океаннар артында яшәгәнгә түгел, күңеле тартмаганга...
-
«Төшләремдә ак күлмәктән син...» – «Шевроле круз» машинасында йөри торган малаегыз бармы? – дип сорыйлар Иршат абыйдан. – Әйе. – Авария булган, килегез... Өс-башларына нәрсә туры килә, шуны киеп, кайнанасы Галиябану апага берни әйтмичә өйдән атылып чыгып китәләр...
-
Алсу тәрәзә Хикәя
-
Кыска буйлы зур бәхет Бар яктан да килгән Миләүшәгә башка егет табылмады микән дип, шаккаттым, дөресен генә әйткәндә. Авылда өрлек кадәрле менә дигән ничә егет бар, ә аның артыннан кайсыдыр бер авылдан шушы кечкенә генә егет йөреп маташа.
-
Үләнче Рушания ханым Минсәгыйрованы үзе яшәгән Спас районының Болгар шәһәрендә генә түгел, инде бөтен республикада үләнче дип беләләр
Соңгы комментарийлар
-
31 гыйнвар 2023 - 16:29Без имениДөрес эшләгәннәр, дип язучыга җавап бирәсе килә. Аларны яратмаган кешегә өйләнергә, кияүгә чыгарга кем мәҗбүр иткән? Яратмыйча яшәгәч, нигә шул гомер яшәгәннәр? Нигә баштарак аерылмаганнар? Бу очракта азгынлык бу! Әгәр алар бер-берсе бн очрашканчы мәхәббәтсез яшәү авыр, дип аерылган булсалар, аңлап булыр иде. Ә бу очракта хыянәт бу! Димәк, азгынлык!«Мин аны сыйныфташлар очрашуыннан алып кайттым...»
-
31 гыйнвар 2023 - 13:57Без имениХыянэт итмэгэн ирлэр бар микэн ул? Мин иремэ шулай дип эйткэч, э ирлэр кемнэр белэн хыянэт итэ сон хатыннарына,хатын-кыз белэн тугелме диде. Монда ирлэрне генэ дэ гаеплэп булмыйдыр, муеннарына асылынгач, постельгэ сойрэп яткыргач, нишлэсен инде алар? Ир-ат табигатьтэ нэсел калдыручы, самец бит инде ул. Э хатын-кыз тотнаклырак булса, хыянэтлэр дэ булмас иде. Уз ирлэре белэн яши алмаган, азып-тузып йоруче хатын-кызлар( хатын-кыз димэсэн, хэтерлэре калыр) этэрэ ир-атларны хыянэткэ. Ойлэнгэн ир икэнен белэ торып, анын белэн очрашып йору бернинди кысаларга да сыймый.«Йөремсәк» хатын
-
31 гыйнвар 2023 - 18:16Без имениАллаһ Тәгалә сынауларның ин олысын биргэн,димэк ин яраткан колларыннандыр...Куркэм сабырлык белэн уткэреп жибэрергэ насыйп булсын.Мэрхэмэтле,шэфкатьле иманлы кеше тап итсен.Ялгызлыкка караганда,янэшэндэ яхшы кеше торса,авырлыкны жинэргэ жинелрэк булыр.Балаларның уз юлы. Аллаһ хэерле юлын узе курсэтер ин ша Аллаһ.Киләбез дә китеп югалабыз...
-
30 гыйнвар 2023 - 20:45Без имениМин дэ сезнен кебек исерек ирне 18 ел тузеп яшэдем. Хэзер исемэ тошкэн саен, жулэр булганмын дип уйлыйм. Аерылышканыбызга елдан артык, хаман эчэ, эчендэ чыкмаган жаны гына калган инде. Кеше ни эйтер дип тузэбез шул, узебезне уйламыйбыз. Эгэр бер фикергэ килэ алмасагыз, психолог белэн кинэшегез. Мина ярдэме тиде. Игътибарыгыз очен рэхмэт.Эчкече иргә сабыр итәргәме?
-
Ханбикәләребез Кем ул ханбикә? Дөресен әйтик, бәгъзеләребез аны көнгә биш-алты күлмәк алыштыручы көяз хатын, ефәк тотканнан да кулы кабаручы назлы җан итеп күз алдына китерә. Әлбәттә инде, иркә, тәкәббер вә кыланчык..
-
Кадерле Мәрьям апа Шундый язмышлы кешеләр була, күзгә-башка әллә ни чалынмыйча, тыйнак, гади генә яшиләр дә тыныч кына китеп тә баралар.
-
Сугыш өзгән хыял Сәхнәдә В. Асафьевның «Бахчасарай фонтаны» балеты бара. Уланованың Мариясе шулкадәр табигый, чын, ышандырырлык итеп үлә – ирексездән күзләргә яшь тула.
-
Шәфкать иясе Шәфика Сәнгать күгендә кыска гына вакыт балкып янган Шәфика Котдусованы атылган йолдызга тиңлиләр.