Әлем ипикәе

Ялларда авылга кайткач, кибеткә бармый калмыйм. Камыр ризыклары, ипи аеруча тәмле анда. Балан, шомырт, күрәгә, алма, кара җимеш, груша пироглары... Ә ипинең ниндие генә юк! Актаныштан, Яркәйдән, Сәфәрдән, Әлемнән китерәләр.
– Әлемнеке килмәдеме әле?
– Әлем ипекәенә җитәме соң!
– Аны чүпрәсез пешерәләр бит.
Кибеттә әнә шулай сөйләшкәннәре колакка керә. Сырлы калайга салып пешерелгән Әлем ипиен шундук алып та бетерәләр. Мин күчтәнәч итеп Казанга ук алып китәм. Кайчандыр авыл мичендә әни колмакка пешергән ипи кебек тәмле ул.
Бездә халык ипигә аеруча талымлы. Авылларга газ кергәнче, һәр хатын-кыз ипине үзе сала иде. Актаныш авылларында кибет ипиенә риза булып торучыларга, хатыны уңмаган дип, көлеп карау гадәте дә күпләргә мәгълүм. Язучы Мөхәммәт Мәһдиев «Бәхилләшү» романында болар хакында яратып тасвирлый.
«Соңгы елларда, халыкның көнкүрешен яхшырту максатында, авыл җирендә пекарнялар салынды. Хатын-кыз рәхәтләнә: сумка тотып кибеткә торып йөгерә дә «ә» дигәнче ике ипи алып та кайта. Пекарня ипиенә теләсә нинди яңалыкка бик тиз ияләшә торган Казан арты халкы ныклап ябышты. Берәр сәбәп аркасында кибеткә ипи кайтмый калса, хатын-кыз кара кайгыга бата. Көне буе шул турыда гына сөйләшәләр, хуҗалык-йортның рәте китә, сугыш башланганмыни? Актаныш якларында, бәхеткә каршы, хатын-кыз әле өендә ипи сала икән. Берәр кеше турында яман сүз әйтәсе булса, актанышлылар менә болай диләр:
– Һи-и, әлләкем булып утырган була, әҗәткана. Хатынын белсен; кибет ипие ашап торалар бит соң алар...
Бу – бик зур хөкем икән.
Шулайдыр, чөнки ипи салу дигән матур, шигъри, рухи бер хезмәт турында бара бит сүз.»
...«Ак калфак» оешмасы вәкилләре белән Актанышка килгәч, безне Әлемдәге ипи пекарнясына да алып бардылар. Андагы чисталык, яңа мичтән чыккан кайнар икмәк исе, ак халатлы икмәк пешерүчеләр, җор телле директор Фарил Нургалиев – бөтенесе җанга ятышлы иде. 2008 елдан бирле халыкны икмәге белән сыйлый икән инде Фарил Фидаил улы командасы. Районның барлык авылларында, җитмәсә, күрше Минзәлә һәм Мөслимнәрдә дә Әлем ипиен көтеп алалар. Тирә-юньдә дан алган ипи комбинаты халыкны шулай сөендерсә, авылдашлары өчен өстәмә эш урыны да булып тора әле ул. Күпме он, тоз, май кушасын, чүпрәне ничек бик аз гына саласын чишмәделәр, анысы сер, диләр. Ярар соң, без Әлем ипиен гел сатып алырга риза. Авылда, үз мичендә әни пешергән ипи кебек тәмле, йомшак ул.
Алмаз ЗАКИРОВ фотолары
– Әлемнеке килмәдеме әле?
– Әлем ипекәенә җитәме соң!
– Аны чүпрәсез пешерәләр бит.
Кибеттә әнә шулай сөйләшкәннәре колакка керә. Сырлы калайга салып пешерелгән Әлем ипиен шундук алып та бетерәләр. Мин күчтәнәч итеп Казанга ук алып китәм. Кайчандыр авыл мичендә әни колмакка пешергән ипи кебек тәмле ул.
Бездә халык ипигә аеруча талымлы. Авылларга газ кергәнче, һәр хатын-кыз ипине үзе сала иде. Актаныш авылларында кибет ипиенә риза булып торучыларга, хатыны уңмаган дип, көлеп карау гадәте дә күпләргә мәгълүм. Язучы Мөхәммәт Мәһдиев «Бәхилләшү» романында болар хакында яратып тасвирлый.
«Соңгы елларда, халыкның көнкүрешен яхшырту максатында, авыл җирендә пекарнялар салынды. Хатын-кыз рәхәтләнә: сумка тотып кибеткә торып йөгерә дә «ә» дигәнче ике ипи алып та кайта. Пекарня ипиенә теләсә нинди яңалыкка бик тиз ияләшә торган Казан арты халкы ныклап ябышты. Берәр сәбәп аркасында кибеткә ипи кайтмый калса, хатын-кыз кара кайгыга бата. Көне буе шул турыда гына сөйләшәләр, хуҗалык-йортның рәте китә, сугыш башланганмыни? Актаныш якларында, бәхеткә каршы, хатын-кыз әле өендә ипи сала икән. Берәр кеше турында яман сүз әйтәсе булса, актанышлылар менә болай диләр:
– Һи-и, әлләкем булып утырган була, әҗәткана. Хатынын белсен; кибет ипие ашап торалар бит соң алар...
Бу – бик зур хөкем икән.
Шулайдыр, чөнки ипи салу дигән матур, шигъри, рухи бер хезмәт турында бара бит сүз.»
...«Ак калфак» оешмасы вәкилләре белән Актанышка килгәч, безне Әлемдәге ипи пекарнясына да алып бардылар. Андагы чисталык, яңа мичтән чыккан кайнар икмәк исе, ак халатлы икмәк пешерүчеләр, җор телле директор Фарил Нургалиев – бөтенесе җанга ятышлы иде. 2008 елдан бирле халыкны икмәге белән сыйлый икән инде Фарил Фидаил улы командасы. Районның барлык авылларында, җитмәсә, күрше Минзәлә һәм Мөслимнәрдә дә Әлем ипиен көтеп алалар. Тирә-юньдә дан алган ипи комбинаты халыкны шулай сөендерсә, авылдашлары өчен өстәмә эш урыны да булып тора әле ул. Күпме он, тоз, май кушасын, чүпрәне ничек бик аз гына саласын чишмәделәр, анысы сер, диләр. Ярар соң, без Әлем ипиен гел сатып алырга риза. Авылда, үз мичендә әни пешергән ипи кебек тәмле, йомшак ул.
Алмаз ЗАКИРОВ фотолары
Татар хатын-кызлары өчен кызыклы язмаларны Сөембикә Telegram-каналында укыгыз
Хәзер укыйлар
-
Гомеркәйләр бик кыска (хикәя)
-
Галош язмышымны хәл итте Балачактан ук әкиятләр яратмыйм. Ышанмыйм да. Әмма тормышың әкият сценариесе ,буенча баргач, ышанмый хәл юк икән...
-
Җандагы төер Мәрйәм кебек быел зарыгып кыш килгәнен көткән кеше бар микән? Юктыр!
-
Ирем ярым түгел... Ашыгып кияүгә чыкканыма иманым камил иде. Иремә барысын да әйтәм дә, аерылам...
Соңгы комментарийлар
-
16 гыйнвар 2021 - 07:36Без имениЯрты гомереннэн артыгын яшэгэнсен, купкэ тузгэнне , азга гына түз инде, беребез дэ белми күпме яшэячэгебезне, бары Аллахы гына белэ, курэ, ишетэ кунелдэ нилэр барын, гонах кылмый гына яшэсэн жанын тынычрак була, э иреннен бу гадэте кешегә яла ягу була. Бу бик зур гонах. Күңел тынычлыгы намазда. Сабырлыгын өчен савабы ахирэттэ булыр.Ирем гомер буе, «кыз түгел идең», диде
-
16 гыйнвар 2021 - 09:02Без имениЭйе эби(без дэу эни дип эйтэ идек) бн ускэн балалар барыбер башкачарак шул,тэуфикьлырак дип эйтимме инде.безнен чор балалары башка торлерэк иде шул,хэзергелэр бик эбилэрне тынламыйлар,кыз бала эле эзерэк колак сала сузлэренэ.э малайлар алай тугел икэн.Якын ерак әбекәем
-
16 гыйнвар 2021 - 09:58Без имениСабыр итэ белергэ Иде эти энидэн урнэк булмаган сезгэБайлар да елый
-
16 гыйнвар 2021 - 09:16Без имениТөрмэ, тэкэ дилэр, Башкортостан, Илеш районы.Булат Бәйрәмовны кызык иткәннәр
-
16 гыйнвар 2021 - 09:42Без имениБездэ дэ эбекэй дилэр. Минзэлэ ягы. Эбилэр урамда була ул ди иде курше эби. Минем эбекэйлэр дэ нэкь шундый иде. Гел башта Алла бирса дип сойлэшергэ, бисмилла дип йокларга ятарга, Аллах тагалэнен барлыгына ышандырып устерделэр. Урыннары ожмахта булсын. Икеседэ минем беренче баламны куреп калдылар. И 1ел аралыгы бн китептэ бардылар. Кирэк чакта соеп, кирэк чакта сугеп. Эшкэ ойрэтеп устерделэр. Мен рэхмэтЯкын ерак әбекәем
-
Ханбикәләребез Кем ул ханбикә? Дөресен әйтик, бәгъзеләребез аны көнгә биш-алты күлмәк алыштыручы көяз хатын, ефәк тотканнан да кулы кабаручы назлы җан итеп күз алдына китерә. Әлбәттә инде, иркә, тәкәббер вә кыланчык..
-
Кадерле Мәрьям апа Шундый язмышлы кешеләр була, күзгә-башка әллә ни чалынмыйча, тыйнак, гади генә яшиләр дә тыныч кына китеп тә баралар.
-
Сугыш өзгән хыял Сәхнәдә В. Асафьевның «Бахчасарай фонтаны» балеты бара. Уланованың Мариясе шулкадәр табигый, чын, ышандырырлык итеп үлә – ирексездән күзләргә яшь тула.
-
Шәфкать иясе Шәфика Сәнгать күгендә кыска гына вакыт балкып янган Шәфика Котдусованы атылган йолдызга тиңлиләр.