Себер кояшы, Енисей һәм Красноярск татарлары турында

Махсус хәбәрчебез Красноярскида узган Федераль Сабантуйдан кайтып килә. Соңарак ул моның хакта тулы итеп язачак. Ә хәзергә Фәнзилә Мостафинаның беренче кичерешләре белән уртаклашабыз.
Өч тәүлектән артык поездда барганнан соң, ниһаять, Красноярск җиренә аяк бастык. Казан елап озатып калган иде, Себер елмаеп каршы алды. Кояш! Рәхәт.
Табигать белән таш кала кочаклашып утыра - бу Красноярск. Уңга карыйсың - Енисей җәйрәп ята, аның буеннан буена мәгърур таулар сузылган. Сулда - шәһәр, XIX гасырда салынган биналар яңа заманның күккә терәлгән күпкатлы йортлары белән чиратлаша. Тауларның кул сузымында гына булуы кешеләрнең холкында да чагылыш тапмый калмаган - гади алар, тик күңелләренә тиз генә ачкыч яратам димә.
Ә Енисейга гашыйк булмый мөмкин түгел. Красноярск шәһәрендә генә түгел, бөтен крайда яшәүче халык гашыйк аңа. Шигырьләренә, җырларына кушалар, кайсы легендаларын гына алма - Енисей. Без дә, үзебезнең Иделгә хыянәт итми генә, мул сулы Себер елгасына сокланабыз. Ә суы салкын-салкын. Һәм чип-чиста. Яратмый мөмкин түгел!
Красноярск халкы һәр тауга сокланып каравыбызны аңламый. Алар ияләнгән таулар кочагында яшәп, ә безнең андыйларны күргән бармыни?! Шуңа күрә һәр тау, һәр кыя янында фотога төшеп калырга ашыгабыз.
Татар кайда да татар инде. Красноярскида яшәүче милләттәшләребезне дә шундук таныдык: тыйнаклар, елмаеп кына торалар, ярдәм сорап мөрәҗәгать итсәң, берсе дә кире какмый. «Сез шундый матур сөйләшәсез. Җырлаган кебек», - ди яңа танышым Люция. Ул тумышы белән Лесосибирск шәһәреннән, хәзерге вакытта Красноярскида укый. Икътисад буенча диссертациясен төгәлләп йөргән көннәре! Ул үзе дә татарча бик яхшы сөйләшә. Красноярскида Себер татарлары аз, күпчелек - Казан ягыннан килеп урнашкан. Шуңа сөйләмнәре дә безнеке кебек, кычкырып торган диалект үзенчәлекләре юк.
Ә автобуста русча игълан ителгән тукталыш атамаларын эчтән татарча кабатлап барабыз. Казан белән чагыштырып. Казан кайда да уйдан чыкмый икән.
Өч тәүлектән артык поездда барганнан соң, ниһаять, Красноярск җиренә аяк бастык. Казан елап озатып калган иде, Себер елмаеп каршы алды. Кояш! Рәхәт.
Табигать белән таш кала кочаклашып утыра - бу Красноярск. Уңга карыйсың - Енисей җәйрәп ята, аның буеннан буена мәгърур таулар сузылган. Сулда - шәһәр, XIX гасырда салынган биналар яңа заманның күккә терәлгән күпкатлы йортлары белән чиратлаша. Тауларның кул сузымында гына булуы кешеләрнең холкында да чагылыш тапмый калмаган - гади алар, тик күңелләренә тиз генә ачкыч яратам димә.
Ә Енисейга гашыйк булмый мөмкин түгел. Красноярск шәһәрендә генә түгел, бөтен крайда яшәүче халык гашыйк аңа. Шигырьләренә, җырларына кушалар, кайсы легендаларын гына алма - Енисей. Без дә, үзебезнең Иделгә хыянәт итми генә, мул сулы Себер елгасына сокланабыз. Ә суы салкын-салкын. Һәм чип-чиста. Яратмый мөмкин түгел!
Красноярск халкы һәр тауга сокланып каравыбызны аңламый. Алар ияләнгән таулар кочагында яшәп, ә безнең андыйларны күргән бармыни?! Шуңа күрә һәр тау, һәр кыя янында фотога төшеп калырга ашыгабыз.
Татар кайда да татар инде. Красноярскида яшәүче милләттәшләребезне дә шундук таныдык: тыйнаклар, елмаеп кына торалар, ярдәм сорап мөрәҗәгать итсәң, берсе дә кире какмый. «Сез шундый матур сөйләшәсез. Җырлаган кебек», - ди яңа танышым Люция. Ул тумышы белән Лесосибирск шәһәреннән, хәзерге вакытта Красноярскида укый. Икътисад буенча диссертациясен төгәлләп йөргән көннәре! Ул үзе дә татарча бик яхшы сөйләшә. Красноярскида Себер татарлары аз, күпчелек - Казан ягыннан килеп урнашкан. Шуңа сөйләмнәре дә безнеке кебек, кычкырып торган диалект үзенчәлекләре юк.
Ә автобуста русча игълан ителгән тукталыш атамаларын эчтән татарча кабатлап барабыз. Казан белән чагыштырып. Казан кайда да уйдан чыкмый икән.
Татар хатын-кызлары өчен кызыклы язмаларны Сөембикә Telegram-каналында укыгыз
Хәзер укыйлар
-
Балдаклар, туй күлмәге калды, ә мин... Сүземне ерактанрак башлыйм әле. Әти үлгәндә мин әле тумаган да булганмын – әни 7 айлык корсаклы килеш калган. Аңа бу вакытта нибары 21 яшь булган...
-
Ялгыз канат Ире чит хатынга чыгып китсә дә, йөрәк болай әрнемәс иде. Хыянәтен кичерә алмый, мендәр кочаклап елар да, мәхәббәтне нәфрәткә әйләндереп яшәр иде. Ә ул хатынына гына түгел, балаларына, әти-әниләренә, диненә, үзенә хыянәт итте. Миләүшә яшь көе ирсез калды.
-
Рәхмәт, әнием! Аның ирен үтереп ташладылар. Дөресрәге, үләр дәрәҗәгә җиткәнче кыйнап ыргыттылар... Аңсыз гәүдәсен өйләреннән ике йөз метрлар чамасы җирдә, барак кебек шыксыз йортларның пычрак ишегалдыннан таптылар...
-
Бар җылымны сиңа бирәм, әни... Әнигә бар җылыңны да, назыңны да, яратуыңны да бирәсең, чөнки ул әни, һәм башкача уйлау, яшәү мөмкин түгелдер... Ә үз әниең булмаса?! Кемгә бүләк итәргә? Сине ничек бар шулай кабул итә торган кем бар тагын?! Әни бар! Иремнең әнисе!
-
Синнән башка беркем кирәкми Нурзидә белән Рәдиснең балалары юк. Күп еллар юк инде. Нурзидә моның белән күптән килеште. Рәдис тә килешкән кебек булган иде...
Соңгы комментарийлар
-
30 июнь 2022 - 11:34Без имениМонда язып утырганчы, узе белян сойляшергя киряк. Оч ел эчендя хаманда оялып торасыз мени. Сузне башлап китсягез ул узе суляп бирер барсында. Болай итеп билгесезлектя йореп булмай инде.Егетемне үземә ничек өйләндерергә икән?
-
30 июнь 2022 - 15:51Без имениКэжэмогезгэ ышанабыз - Иделгэ таяну белэн бер, э менэ Сукояр белэн Игезэклэр бик тэ ышанычлы кешелэрИң ышанычлысы кем? (йолдызнамә)
-
28 июнь 2022 - 10:56Без имениСез язманы игътибар белән укымаган, ахры, иптәшләр. Монда бит колхозчы баласының кеше була алмавы турында бармый сүз! Ә ата-ананың баланы аралавы, башкаларга караганда, начаррак мөнәсәбәттә булуы турында сүз бара. Әгәр шартлар булса, бу өлкән кыз да, кече сеңлесе кебек, врач була алыр иде!Врач буласы урынга авылда әбиләр карыйм
-
Ханбикәләребез Кем ул ханбикә? Дөресен әйтик, бәгъзеләребез аны көнгә биш-алты күлмәк алыштыручы көяз хатын, ефәк тотканнан да кулы кабаручы назлы җан итеп күз алдына китерә. Әлбәттә инде, иркә, тәкәббер вә кыланчык..
-
Кадерле Мәрьям апа Шундый язмышлы кешеләр була, күзгә-башка әллә ни чалынмыйча, тыйнак, гади генә яшиләр дә тыныч кына китеп тә баралар.
-
Сугыш өзгән хыял Сәхнәдә В. Асафьевның «Бахчасарай фонтаны» балеты бара. Уланованың Мариясе шулкадәр табигый, чын, ышандырырлык итеп үлә – ирексездән күзләргә яшь тула.
-
Шәфкать иясе Шәфика Сәнгать күгендә кыска гына вакыт балкып янган Шәфика Котдусованы атылган йолдызга тиңлиләр.